Το ταξίδι στην Sunliurfa
Από την Κωνσταντινούπολη μέχρι τη Sunliurfa ήταν 2 ώρες και κάτι λεπτά. Κατά τη διάρκεια αυτήν βγήκαν μόνιτορ που ενδεικνύονταν οι βαθμοί κελσίου, χάρτης για το που βρισκόμαστε, ο χρόνος διάρκειας που μας απομένει και πόσος χρόνος ήταν που είμαστε πάνω στον αέρα. Πραγματικά εξιγχρονισμένα πράγματα. Ξεκινήσαμε 23:25 μ.μ. και φτάσαμε 01:30 μ.μ.
Όταν έφτασα έβρεχε καταρρακτωδώς και μπήκα μέσα σε ένα busservis όπου μας πήγε μέχρι το κέντρο της Sunliurfa. Στο πρώτο ξενοδοχείο που βρήκα μπήκα μέσα. Ήταν το Xarran. Ένα πολυτελέστατο ξενοδοχείο με όλα τα καλούδια. Χαμάμ, Τζακούζι, πισίνα κ.τ.λ. Μέσα στο δωμάτιο ψυγείο, ντουλάπια, συρτάρια, αιρκοντίσιον, τηλεόραση, dvd, ένα τεράστιο μπάνιο και δυο κρεβάτια. Κι όλα αυτά μόνο με 100 λίρες την ημέρα. Το καλό ήταν ότι το δημαρχείο τους (belediyeni), βρισκόταν απέναντι από το ξενοδοχείο όπου διέμενα. Το πρωί λοιπόν το δημαρχείο τους άνοιγε στις 09:00 η ώρα. Εγώ πήγα κατά τις 10:00 το πρωί σε ένα πολύ μεγάλο κτήριο. Είχα ένα χαρτί μεταφρασμένο από τα Ελληνικά στα Τούρκικα όπου μου το μετάφρασε η Σοφία Ιωσηφίδου και έλεγε ποιος είμαι, από πού έρχομαι και με ποιον σκοπό. Ο Δήμαρχός τους ονομάζεται AxmetEsriFakibabas, αλλά έλειπε σε πολυήμερο ταξίδι στην Άγκυρα σε κάτι σεμινάρια για όλους τους Δημάρχους. Εγώ συνομίλησα με τον πρόεδρο του Δημοτικού τους Συμβουλίου αλλά και με έναν αντίστοιχο αντιδήμαρχό τους. Με έβαλλαν μέσα στο γραφείο του Δημάρχου και διάβασαν με προσοχή το χαρτί. Χαμογέλασε και μου πρόσφερε τσάι. Μαζί μου είχα και τρεις ερωτήσεις για τον δήμαρχό τους αλλά τις απάντησε ο προσωπικός γραμματέας του Δημάρχου.
Τ.Δ. : – Θα ήσασταν θετικοί στην πρόταση αδελφοποίησης μεταξύ της Έδεσσας του Νομού Πέλλας με τη δική σας πόλη;
YayouzAkgun «Προσωπικός γραμματέας Δημάρχου» : – Καταρχήν θέλω να σας καλωσορίσω στην πόλη μας η οποία έχει την ίδια ονομασία με την δική σας πόλη. Όσον αφορά την πρόταση αδελφοποίησης θέλουμε να σας συγχαρούμε με αυτήν την κίνησή σας και συμφωνούμε στον απόλυτο βαθμό. Το παλιό όνομα της Ούρφα ήταν Έδεσσα το οποίο έχει το ίδιο όνομα με τη δική σας πόλη, όπως γνωρίζουμε και το γεγονός του ότι βρίσκεστε εδώ με αυτές τις φιλικές σας διαθέσεις, μας χαροποιεί ιδιαίτερα. Επίσης θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο Δήμος Έδεσσας εκεί πρέπει να είναι ένας από τους πιο πολιτισμένους στην Ελλάδα με τέτοιου είδους κινήσεις.
Τ.Δ. : – Θα ερχόσασταν ποτέ στη δική μας Έδεσσα να αντικρύσετε κι εσείς από κοντά τις ομορφιές της Έδεσσας της Μακεδονίας αλλά και κατά κάποιον τρόπο θα έλεγα μια συνάντηση με την αρχαία ιστορία;
YayouzAkgun : – Σε περίπτωση που μας δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία ως Δήμος Έδεσσας θα το θέλαμε πάρα πολύ και θα ήταν ιδιαίτερη η χαρά μας να βρεθούμε στον τόπο από όπου πήραμε στην αρχαιότητα την ονομασία της πόλης σας. Ο Δήμαρχός μας πάντως θα το ήθελε πάρα πολύ και είτε γίνει αδελφοποίηση είτε όχι θα έρθει στο μέλλον με μεγάλη χαρά. Θα το ήθελα κι εγώ πάρα πολύ. Η αδελφοποίηση βασικά δηλώνει πολιτισμό και μακάρι να γίνει διότι η ιστορία πρέπει να συνδέεται.
Τ.Δ. : – Τέλος θα μας πείτε λίγα λόγια για την πόλη σας;
YayouzAkgun : – Η πόλη αυτή έχει 13.500 χρόνια ιστορία. Αυτή η πόλη είναι από τις αρχαιότερες στον κόσμο και έχει πληθώρα αρχαιολογικών μνημείων. Ένα από αυτά τα μνημεία είναι και το πιο παλιό στον κόσμο, ονομάζεται GopekliHill αρχαιολογικός ναός. Στο ναό αυτόν γίνονταν παγανιστικές τελετές. Εδώ έχουμε και πανεπιστήμιο. Ο τουρισμός τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί και είναι ο βασικός προσοδοφόρος τομέας. Είμαστε υπερήφανοι για την πόλη μας που είναι γεμάτη από αρχαιολογικά ευρήματα. Ό,τι περνάει από το χέρι μας κάνουμε για να την κάνουμε ακόμη καλύτερη. Το αεροδρόμιο είναι ένα από τα τελευταία και μεγαλύτερα επιτεύγματα που διακριθήκαμε στον τομέα αυτόν και το κατάφερε ο Δήμαρχός μας. Αλλιώς θα ήμασταν αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο. Σε αυτό που ζητάτε στο χαρτί να είσαστε βέβαιος ότι μπορείτε να βγάλετε φωτογραφίες όπου θέλετε και δεν θα έχετε κανένα πρόβλημα. Ακόμη μια φορά σας συγχαίρω για αυτήν σας την πράξη, να έρθετε από τόσο μακριά και κάνετε μια τόσο πολύ όμορφη πρόταση. Σας ευχαριστούμε πολύ.
Τη μετάφραση την έκανε και πάλι η Σοφία Ιωσηφίδου την οποία ευχαριστώ πάρα πολύ.
Στο Δημαρχείο έδωσα αντίγραφο της αρχαίας χείρας που βρέθηκε στον Λόγγο το 1980, δύο βιβλία με την ιστορία της Έδεσσας τα οποία τα χορήγησε η Λαογραφική Εταιρεία και ευχαριστώ γι’ αυτό τον κύριο Ρουμελιώτη και επίσης ενημερωτικά φυλλάδια από το Νομό μας και από την Έδεσσα με τις ομορφιές μας, τέλος 3 dvd από τη Νομαρχία με τις ομορφιές του Νομού μας και της Έδεσσας. Από τη δική τους πλευρά μου έδωσαν 6 βιβλία ιστορικά, ένα βιβλίο μαγειρικής, δύο βιβλιαράκια της πόλης, ένα βιβλίο με τα επιτεύγματα του Δημάρχου τους, δύο dvd, ένα χάρτη της πόλης κι ένα αντίγραφο από ένα αρχαίο μνημείο για να το δώσω στον τότε δικό μας Δήμαρχο κ. Ιωάννη Σόντρα όπως εμείς δώσαμε αντιστοίχως. Στο ιστορικό το βιβλίο ανέγραφε την ιστορία για το πώς προήλθε το όνομα Έδεσσα και λέει χαρακτηριστικά ότι η δική μας πόλη ονομάζεται Vodena. Εγώ τους έδειξα το διαβατήριό μου και τους λέω με τα λίγα αγγλικά που ήξερα και ήξεραν κι αυτοί thisisverybigmistakethecurrentnameofthetownisEdessanotVodena. Για να πάρω την απάντηση ότι το συγκεκριμένο σημείο το πήραν από το ίντερνετ και πράγματι εκεί υπήρχε μια ιστοσελίδα που έλεγε αυτό. Βέβαια μετά από αυτήν την παρατήρησή μου εξήγησε ότι στην επόμενη έκδοση θα το αλλάξουν και θα αναγράφει από εδώ και στο εξής Edessa.
Η περιήγησή μου στην πόλη
Στην πόλη αυτήν μένουν κατά κάποιον τρόπο 4 εθνότητες. Άραβες, Τούρκοι, Κούρδοι και Σουνίτες. Ο πληθυσμός τους το 1999 ήταν στο 1.443.422 κάτοικοι. Η πόλη είναι πάρα πολύ μεγάλη και οι άνθρωποι είναι πολύ φιλικοί. Πίνουν τσάι από το πρωί μέχρι το βράδυ. Χωρίζεται σε δύο σημεία θα έλεγα, την παλιά πόλη και τη νέα πόλη. Τρεις ημέρες περπατούσα και πάλι δεν πρόλαβα να τη δω ολόκληρη, τόσο μεγάλη είναι η πόλη! Οι κάτοικοι εργάζονται από το πρωί ως το βράδυ δίχως ωράριο. Η αστυνομία στην κατά κάποιον τρόπο νέα πόλη βρίσκονταν ανά 50 μέτρα αλλά ήταν πάρα πολύ φιλικοί, το ίδιο και η Δημοτική Αστυνομία για να δίνουν πληροφορίες. Ακόμη και οι υπάλληλοι του Δήμου στα μεγάλα πάρκα και στους δρόμους, εργάζονται από το πρωί-πρωί μέχρι το βράδυ. Σε πάρα πολλά μέρη θα δεις το όνομα Έδεσσα. Έχει ξενοδοχείο με την ονομασία Έδεσσα, το νοσοκομείο τους ονομάζεται Έδεσσα, διάφορα κεμπαπίδικα ονομάζονται Έδεσσα, εταιρείες με διάφορα είδη ονομάζονται Έδεσσα, όλοι γνώριζαν την ιστορία και όταν τους έδειχνα το διαβατήριό μου, μου έλεγαν yunanistanfriend, χαιρόντουσαν και ήθελαν να πίνουμε μαζί τσάι. Ιδίως οι Άραβες και οι Κούρδοι αγαπάνε πάρα πολύ την Ελλάδα. Τους χαροποιούσε πολύ το γεγονός του ότι γεννήθηκα στην Έδεσσα και μου έλεγαν όλοι (oldnamethecityisEdessa και τους έλεγα Iknow) πραγματικά η παλιά η πόλη είναι πάρα πολύ όμορφη και θα τη χαρακτήριζα πόλη μουσείο. Έχει πάρα πολλά μνημεία και μάλιστα από τα πιο αρχαία μνημεία που υπάρχουν στον κόσμο. Πραγματικά δεν χρειάζεται να ξέρεις τη γλώσσα, η χημεία και η φιλική διάθεση που είχαν όλοι ήταν αρκετή για να πίνεις και να τρως μαζί τους κατοίκους. Έχουν περίεργα φαγητά αλλά και πολύ πλούσια κουζίνα. Έχουν ειδική πίτα και μέσα βάζουν 4 κεμπάπ, σαλάτα καυτερές πιπερίτσες και αλάτι, είναι ο αντίστοιχος γύρος ο Ελληνικός. Τα μνημεία είναι φαντασμαγορικά και μπορείς να τα βλέπεις επί ώρες. Το βράδυ όλα αυτά τα μνημεία φωτίζονται. Έβγαλα πολλές φωτογραφίες και σε λίγο καιρό όποιος θέλει θα μπορεί να τις δει στην έκθεση φωτογραφίας που θα παραθέσω. Στο κέντρο της παλιάς πόλης υπάρχουν λιμνούλες. Στην κεντρική λίμνη υπάρχουν τα ιερά ψάρια τα οποία δεν επιτρέπεται ούτε να τα ψαρεύεις αλλά ούτε και να τα τρως, μόνο να τα ταΐζεις, μόνο με ειδική τροφή που μπορείς να αγοράσεις από παιδάκια που τα πουλάνε δίπλα, μισή λίρα (περίπου 0,25 λεπτά). Σε πολλά σπήλαια υπάρχουν κατά κάποιον τρόπο καφετερίες για να πιεις τσάι, σαλέπι και τα λοιπά, επίσης έχει καταπληκτικό ναργιλέ. Εγώ δοκίμασα με γεύση μήλου αλλά μετά από τις πρώτες ρουφηξιές σε πιάνει μια ευχαρίστηση και χαμογελάς, ένα πολύ ευχάριστο συναίσθημα. Κάτοικοι λένε ότι ο ναργιλές τους είναι ο καλύτερος του κόσμου. Τα παραδοσιακά επαγγέλματά τους είναι συναρπαστικά. Φτιάχνουν χαλιά, κοσμούν μεταλλικά ταψιά, πιάτα και τα λοιπά, φτιάχνουν πίτες με μια ειδική ζύμη, πολλά χρυσά και περίτεχνα και μάλιστα πολύ φθηνά σε σχέση με την Ελλάδα. Τα επαγγέλματά τους είναι πάρα πολλά. Το κανταΐφι Έδεσσα είναι από τα πιο νόστιμα και γενικά τα γλυκά τους πολύ όμορφα στην όψη αλλά και στη γεύση. Παζάρι έχουν κάθε μέρα και θα έλεγα μιας και το εμπορικό της κέντρο δεν κλείνει ποτέ Στην παλιά πόλη μένουν σε απλά περίτεχνα σπίτια όπως εμείς αντίστοιχα στο Βαρόσι. Μικρά σοκάκια με περίτεχνες στοές όπου άνετα μπορεί ο καθένας να χάνεται δίχως να σκέφτεται που πηγαίνει. Στην πόλη μέσα περνάνε ποταμάκια όπου όλα αυτά έρχονται από τη λίμνη τους η οποία έχει αρχαιολογική σημασία, στις λιμνούλες έχουν βαρκάρηδες που σε πηγαίνουν ρομαντικές βόλτες. Τα παραδοσιακά καφενεία τους είναι χαρακτηριστικά πολύ όμορφα με καρεκλίτσες και επένδυση εξίσου παραδοσιακή. Οι κάτοικοι μιλάνε με τα καλύτερα λόγια και με πολύ θαυμασμό για τον Δήμαρχό τους κ AxmetEsriFakibabas, ο οποίος βγαίνει και βοηθάει όλους τους κατοίκους, πηγαίνει στα σχολεία και κάνει μάθημα με τους μαθητές, στα έργα της πόλης βρίσκεται από κοντά και επιβλέπει αλλά και ενημερώνεται για όλες τις ενέργειες, έχει ανεβάσει πολύ το επίπεδο της πόλης και η αγάπη όλου του κόσμου είναι χαρακτηριστική. Η μουσική τους είναι παραδοσιακή και ονομάζεται “Σίρα» κάθονται σε ένα μεγάλο χαλί, παίζουν μουσική με πολλά όργανα και τραγουδάνε, κατά τη διάρκεια αυτή υπάρχει ένας άνθρωπος και φτιάχνει φαγητά όπου σε διαλλείματα τρώνε και απολαμβάνουν. Στην ιστορία της πόλης θα δείτε παρακάτω ότι αυτή η πόλη την εποχή όπου ζούσε ο Ιησούς Χριστός έγινε το κέντρο της Χριστιανοσύνη μιας και ο βασιλιάς Αβγάρ έγινε καλά από τον Χριστό και έτσι έδωσε πάρα πολλά δικαιώματα και στέγη σε Χριστιανούς. Μέχρι το 1889 υπήρχε Χριστιανική εκκλησία Άγιος Πέτρος και Άγιος Παύλος από αυτή τη στιγμή έγινε πολιτιστικό κέντρο. Αυτήν την πόλη κατά της διάρκεια της αρχαιότητας την ήθελαν πάρα πολλοί πολιτισμοί και έχουν γίνει πάρα πολλοί πόλεμοι. Την εποχή που κατακτήθηκε από το Βυζάντιο στην πόλη αυτή έγινε σεισμός και ο Ιουστινιανός την ανοικοδόμησε και την ονόμασε Ιουστινιανούπολη. Το 1919 το είχε κατακτήσει η Αγγλία και λίγο αργότερα η Γαλλία αλλά η εθνοφρουρά της Ούρφα δεν ήθελε να είναι σκλαβωμένη σε καμιά Χώρα και έδωσε σθεναρή μάχη την οποία κέρδισε. Γι’ αυτό τον λόγο το 1984 από Ούρφα πήρα το τιμητικό όνομα Sunliurfa. Αυτά θα τα δούμε παρακάτω.
Η περιεκτική ιστορία της Sunliurfa
Η Ούρφα, μια από τις παλαιότερες τοποθεσίες της Μεσοποταμίας, είχε στρατηγική σημασία εξαιτίας της τοποθεσίας των πηγών της, η οποίες βρίσκονται πολύ κοντά στους εμπορικούς δρόμους. Οι έρευνες στο balok–ligol «λίμνη με ψάρια» το οποίο είναι το κέντρο της πόλης, αποδεικνύει την 13.500 χιλιάδες χρόνια την ιστορία της πόλης. Κατά τη διάρκεια των εκσκαφών οι οποίες έγιναν στο Gobekli–Hill, οι οποίες είναι στο χωριό Orencik, το οποίο είναι μέρος του κέντρου, βρέθηκαν κάποια ιστορικά μνημεία και τοποθετούνται 11.500 χιλιάδες χρόνια πριν. Μέχρι τον 9ο π.Χ. η Ούρφα ήταν υπό την κυριαρχία των παρακάτω πολιτισμών : likeEbla, Akkad, Summer, HittiteEmpire, Hurri–Mitanni, Arami, Assyrians, PersianEmpire, MacedoniaEmpire, RomeandByzantineEmpire, το 1094 στην SeljukEmpire και το 1098 CrusadeCounty. Μετά στους Eyyubis οι οποίοι μάχονταν υπέρ των Χριστιανών, Memluks, Turcoman, TimurState, Akkoyunlus, DulkadirPrincipality και Safevis, κι έπειτα στην OttomanEmpire. Το παλαιότερο γνωστό όνομα της Ούρφα είναι Urhai, ο Μέγας Αλέξανδρος άφησε την περιοχή στους στρατηγούς του και συγκεκριμένα αυτόν τον χώρο στον Σέλευκο τον Α` τον Νικάτωρα ο οποίος το 303 π.Χ. έδωσε στην πόλη το όνομα Έδεσσα προς τιμήν της δικής μας Έδεσσας, εξαιτίας των νερών μέσα στην πόλη αυτήν. Παράλληλα είχαν έλθει και από τον Λόγγο τον δικό μας μερικές οικογένειες και εγκατασταθήκαν σε εκείνο το σημείο. Εκείνη την εποχή λέγεται ότι υπήρχαν πολλές ομοιότητες της Ούρφα με τη δική μας Έδεσσα. Σύμφωνα με έρευνες το όνομα Ούρφα προέρχεται από το Urhai, το οποίο προέρχεται από τα πολλά νερά. Σύμφωνα με άλλες έρευνες και αναλύσεις Σύριων επιστημόνων αυτό το όνομα, το Urhai, προέρχεται από τον Υιό της Hewya. Στη νεότερη ιστορία της Ούρφα, κατακτήθηκε πρώτα από τους Άγγλους το1919 και στη συνέχεια από τους Γάλλους. Σώθηκε στις 11/04/1920 από την εθνοφρουρά της Ούρφα διότι δεν ήθελαν να είναι σκλαβωμένη σε καμία Χώρα. Το 1984 πήρε τον τίτλο Sunli εξαιτίας του ηρωισμού των κατοίκων της πόλης κατά τη διάρκεια του Εθνικού Πολέμου υπέρ της ελευθερίας. Η Ούρφα δεν ήταν μόνο ένα από τα παλαιότερα θρησκευτικά κέντρα, αλλά και ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα πολυθεϊσμού και μονοθεϊσμού. Το κέντρο του παγανισμού κατά την αρχαιότητα ήταν η Χαρράν και η Soamatar, ο οποίος βασίζεται στην πολυθεϊστική πίστη των Ασσυρίων και των Βαβυλωνίων στη Μεσοποταμία. Η πίστη αφορά το φεγγάρι τον ήλιο και τους «Ιερούς πλανήτες». Σύμφωνα με τον προφήτη Ιμπραήμ Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι γεννήθηκαν στην Ούρφα. Αυτός ήταν που πολέμησε τους ειδωλολάτρες. Ο προφήτης Lut είδε τον θείο του Ιμπραήμ να αντιδράει στην ειδωλολατρία και ακολούθησε και αυτός τον ίδιο δρόμο. Αρχίζοντας το ταξίδι του από τα Σόδομα. Ο προφήτης Γιακούμπ, ο εγγονός του προφήτη Ιμπραήμ, παντρεύτηκε τη Lea και τη Rahel, κόρες του θείου του. Ο Προφήτης Eyyub πέθανε σε μια από τις σπηλιές της Ούρφα. Ένα άλλο όνομα που έδιναν εκείνη την εποχή ήταν «η πόλη των προφητών και των πίστεων». Ο προφήτης EliEsa, πήγε στο χωριό του EyyubNebi όπου ο προφήτης έμενε, ωστόσο πέθανε πριν τον δει. Ο προφήτης Suayb έζησε στην πόλη Suayb η οποία είναι 37 χιλιόμετρα μακριά από την Χαρράν. Ο προφήτης Musa έζησε στην πόλη SogMatar κοντά στην πόλη Suayb. Την εποχή του Ιησού Χριστού βασιλιάς στην όλη της Ούρφα ήταν ο Αβγάρ. Λέγεται ότι είχε μια αρρώστια και έστειλε τον υπηρέτη του Ανανία, ο οποίος τύγχανε να είναι πολύ γνωστός ζωγράφος για να τον κάνει καλά. Ο Ανανίας πήγε μέχρι τον Ιησού και του μετέφερε το αίτημα. Ο χριστός πήρε ένα μεγάλο μανδήλιο και το έβρεξε στο νερό. Σκουπίστηκε και το έδωσε στον Ανανία λέγοντάς του να το δώσει στον βασιλιά Αβγάρ και να σκουπιστεί με αυτό. Ο Ανανίας δεν έχασε χρόνο και τον ζωγράφισε. Το μανδήλιον έγραφε «Πιστή εικών του Ιησού Χριστού προς τον βασιλιά Αβγάρ». Πράγματι ο βασιλιάς Αβγάρ σκουπίστηκε κι έγινε μέσα σε λίγες εβδομάδες καλά και έζησε. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος γκρέμισε από την πλατεία της πόλης Ούρφα ένα αρχαίο Ελληνικό άγαλμα, δεν γνωρίζουμε ποιού, βάζοντάς στη θέση του αυτού το μανδήλιον αλλά και το πορτρέτο του Χριστού. Η Χριστιανοσύνη για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε στην πόλη αυτή ως επίσημη και απλόχερα ο βασιλιάς Αβγάρ έδωσε πλήρη δικαιώματα σε όλους τους Χριστιανούς. Η ιστορία συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας με τις δύο σινδόνες, αυτή του πορτρέτου του Χριστού αλλά και η σινδόνη του σαβάνου του Ιησού Χριστού όπου κι αυτή ήρθε στην Έδεσσα, τότε έτσι λέγονταν η πόλη. Η δεύτερη σινδόνη μάλιστα πριν λίγα χρόνια όλοι είδαμε απεικονισμένο το σώμα και το πρόσωπο του Ιησού και από την Έδεσσα της Μεσοποταμίας είχε μια μεγάλη διαδρομή του μουσείου του Τορίνο και τώρα στο Βατικανό. Η Sunliurfa είχε σημαντική θέση αφού βρίσκεται ανάμεσα σε δέκα κέντρα τα οποία θεωρούνται ιερά από τις θρησκείες : Mecca, Medina, Jerusalem, Vatican, Antakya, Ephesus, Iznik, Istanbul, Demre, Kapadokya, Tarsus… έχει πάρα πολλά ιστορικά στοιχεία και σε άλλο αφιέρωμα θα δώσουμε στη δημοσιότητα τη ζωή και το έργο του Σέλευκου του Νικάτωρα ο οποίος γεννήθηκε στην Ευρωπό Κιλκίς όπου εκείνην την εποχή υπάγονταν στο Νομό Πέλλας.