Ο «λευκός άνθραξ» και η Έδεσσα
Γιατί η μάχη του νερού δεν πρέπει να χαθεί
Το νομοσχέδιο για τη «μικρή ΔΕΗ», που περιλαμβάνει τους ΥΗΣ Άγρα και Εδεσσαίου ήταν αφορμή – ίσως και ευκαιρία – για να ανασκαλέψουμε μνήμες και αρχεία για το διαχρονικό ρόλο του νερού στην Έδεσσα.
Καταρχάς, η κινητήριος δύναμη του νερού αναφέρεται ως ο «λευκός άνθραξ», στον οποίο βασίστηκαν οι βιομηχανίες που αναπτύχθηκαν στην Έδεσσα, που εκείνη την εποχή αναφέρεται ως το «Μαντζεστερ της Ελλάδας». Στον «λευκό άνθρακα» οφείλεται το βιομηχανικό κτιριακό απόθεμα της σημερινής Έδεσσας, αλλά και οι παραδοσιακοί νερόμυλοι του Υπαίθριου Μουσείου Νερού, των οποίων το σχέδιο ανάπτυξης και αξιοποίησης βρίσκεται σε εξέλιξη και θα κορυφωθεί στους επόμενους μήνες.
Βέβαια, ο εξηλεκτρισμός και ο εκσυγχρονισμός των μέσων παραγωγής άφησε πίσω τις παλιές μεθόδους που αξιοποιούσαν την κίνηση του νερού, όμως η κληρονομιά αυτή είναι σημαντική για την πόλη, που μπορεί να βασίσει ένα σημαντικό μέρος της τουριστικής της ανάπτυξης στην βιομηχανική της κληρονομιά.
Από ένα σημείο και μετά ο «λευκός άνθραξ» δεν ήταν κατάλληλος για να κινήσει μηχανές, αλλά το σίγουρο είναι ότι μέσω υδροηλεκτρικών εργοστασίων μπορούσε και μπορεί να παράξει ρεύμα. Γι’ αυτό πριν από πενήντα και πλέον χρόνια η τότε Κυβέρνηση αποφάσισε την κατασκευή υδροηλεκτρικού σταθμού παραγωγής με εκτεταμένα έργα παρεμβάσεων που προέβλεπαν τεχνητή υδατοδεξαμενή στο χώρο του σημερινού Πάρκου Καταρρακτών, που θα τροφοδοτούσε τη μονάδα στο Λόγγο καταργώντας τους Καταρράκτες της Έδεσσας.
Ο λαός της Έδεσσας αντέδρασε με ηγετικές μορφές την οικογένεια Στουγιαννάκη – Μικρουλέα, τον Χρίστο Οικονόμου, τον Αναστάσιο Γαζέπη και άλλους σημαντικούς ανθρώπους, για τους οποίους είχα τη χαρά και την τιμή να μιλήσω με τον συμπολίτη μας και συμπρωταγωνιστή στην προσπάθεια διάσωσης των Καταρρακτών κ. Θανάση Γάλη, αλλά και να διαβάσω τα ονόματα τους στις σελίδες της «Εδεσσαϊκής» εκείνης της εποχής.
Κρατάω στο μυαλό μου ότι τότε δεν ήταν εύκολη η αντίδραση και η αντίσταση στις επιλογές της Κυβέρνησης. Όμως οι Εδεσσαίοι τα κατάφεραν και κέρδισαν τη δικαστική διαμάχη, που ξεκίνησε με εντολή του τότε Δημάρχου Γρηγορίου Ιατρόπουλου. Το σύμβολο της πόλης σώθηκε! Χαρακτηριστικό είναι το πρωτοσέλιδο της 13ης Δεκεμβρίου 1963 της «Εδεσσαϊκής» με τίτλο «ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΣΩΤΗΡΙΟΝ ΑΠΟΦΑΣΙΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ Ο ΤΥΠΟΣ ΕΠΑΝΗΓΥΡΙΣΕΝ», με υπότιτλο «Ο Σύλλογος Προστασίας Φυσικών Καλλονών ευχαριστεί».
Οφείλουμε σεβασμό και τιμή σε όλους όσους αγωνίστηκαν τότε στο πλαίσιο του «Συλλόγου Προστασίας Φυσικών και Τεχνητών Καλλονών» και όσους στήριξαν αυτό τον αγώνα, για να χαιρόμαστε σήμερα αυτό το θαύμα της φύσης, τον μοναδικό καταρράκτη που υπάρχει σε αστικό περιβάλλον στην Ευρώπη.
Βέβαια, είναι γνωστό ότι η περιοχή μας έχει πληρώσει βαρύ τίμημα στη λογική της θυσίας των φυσικών πόρων για την παραγωγή ρεύματος από τη ΔΕΗ, όπως οι Καταρράκτες του Άγρα και η πτώση της στάθμης της λίμνης της Άρνισσας. Το μεγάλο αυτό κόστος για τον τόπο, σε συνδυασμό με το σεβασμό στους αγώνες που έκαναν οι προηγούμενοι, δείχνουν το δρόμο για δυναμική διεκδίκηση του δικαιώματος της τοπικής κοινωνίας στη διαχείριση των υδάτων του Εδεσσαίου ποταμού, που συνεχίζει και σήμερα να αποτελεί πηγή ζωής για την πόλη και την ευρύτερη περιοχή.
Διότι πέρα από την προφανή και αυτονόητη συνεχή ροή υδάτων προς τους ποταμοβραχίωνες της πόλης και τους Καταρράκτες, τα νερά του Εδεσσαίου χρησιμεύουν και για την άρδευση των χωραφιών μας. Επιπρόσθετα, ένα τεράστιο αντιπλημμυρικό έργο εξασφαλίζει την καλή διαχείριση και προστατεύει τους πολίτες και της περιουσίες τους όχι μόνο στην πόλη της Έδεσσας αλλά και την ευρύτερη περιοχή.
Από το σύνολο των παραπάνω καταλαβαίνει εύκολα κανείς ότι η διαχείριση των νερών με αποκλειστικό γνώμονα την παραγωγή ενέργειας θα δημιουργούσε τεράστια προβλήματα αφενός στο τουριστικό μας προϊόν και αφετέρου στην αγροτική παραγωγή.
Έτσι καταλαβαίνουμε εύκολα ότι τα νερά δεν είναι μόνο η «ψυχή της πόλης», αλλά και το «οξυγόνο» της. Όπως παλιότερα έτσι και σήμερα τα νερά του Εδεσσαίου συνεχίζουν να αποτελούν την κινητήριο δύναμη της τοπικής οικονομίας σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Για το λόγο αυτό κάνουμε την προσπάθεια να μην πουληθούν οι ΥΗΣ Άγρα και Εδεσσαίου και να μην δοθεί η δυνατότητα στον μελλοντικό ιδιοκτήτη να διαχειρίζεται κατά το δοκούν τα νερά της πόλης. Αυτός είναι ο λόγος για τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας που οργανώσαμε, το συντονισμό των φορέων, τις αλλεπάλληλες επισκέψεις και συναντήσεις με Βουλευτές και Υπουργούς, την επιστολή – πρόταση στον Πρωθυπουργό για να περιέλθουν οι ΥΗΣ και η διαχείριση των νερών στο Δήμο Έδεσσας…
Η προσπάθεια για το δικαίωμα στη διαχείριση των νερών της πόλης δεν σταματά εδώ! Όλοι μαζί πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια για να διασφαλίσουμε τα συμφέροντα της πόλης και των πολιτών. Καλούμε τους πολίτες να πλαισιώσουν αυτή την προσπάθεια για να δώσουμε ένα ισχυρό μήνυμα: η Έδεσσα σέβεται την ιστορία της και δεν θα αφήσει το σύμβολό της να λειτουργεί αναλόγως με τις ανάγκες παραγωγής ενέργειας.
Δημήτρης Γιάννου
Δήμαρχος Έδεσσας
