Για τους περισσότερους, ο Δεκαπενταύγουστος είναι το Πάσχα του καλοκαιριού. Γιορτάζεται με μεγάλη λαμπρότητα σε όλη την Ελλάδα ενώ τότε πολλοί είναι αυτοί που θα αφήσουν τα αστικά κέντρα για να κάνουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές.
Παρακάτω ακολουθεί μια περιγραφή των εθίμων που διατηρούνται μέχρι σήμερα και λαμβάνουν χώρα στις 15 Αυγούστου σε όλες τις γωνιές τις Ελλάδας και κυρίως στα νησιά μας.
Ημαθία (Καστανιά) – Παναγία Σουμελά
Χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα αλλά και το Εξωτερικό συρρέουν κάθε χρόνο και στις εκδηλώσεις που γίνονται στην Παναγία Σουμελά, την ιστορική εκκλησία που βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά.
Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης Μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά.
Μετά τον μέγα εσπερινό της παραμονής γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ ανήμερα της Παναγίας γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας, την οποία ακολουθεί πλήθος πιστών.
Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής της χριστιανοσύνης, ποντιακά συγκροτήματα από την Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.
Κοζάνη (Σιάτιστα) – Παναγία Μικρόκαστρου
Το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών έρχεται από την τουρκοκρατία, όταν αποτελούσε μια ευκαιρία στους σκλαβωμένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
Στις 14 και 15 Αυγούστου όλη η Σιάτιστα δονείται στους ρυθμούς των χάλκινων και του ασταμάτητου γλεντιού.
Την παραμονή της γιορτής οι πλατείες Χώρας, Γεράνειας και η γειτονιά του Μπούνου συγκεντρώνουν τις παρέες των καβαλάρηδων, οι οποίοι παρασύρουν Σιατιστινούς και επισκέπτες στο γλέντι.
Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες ξεκινούν το πρωί για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στο φερώνυμο Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μικρόκαστρο. Το μεσημέρι οι παρέες των καβαλάρηδων με τα καταστόλιστα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα και στην πλατεία της Χώρας τους επισκέπτονται αρχές και λαός.
Το γλέντι συνεχίζεται στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας, στην πλατεία του Δημαρχείου, αλλά και στις γειτονιές της Σιάτιστας μέχρι αργά το βράδυ.
Ιωάννινα (Παλαιόπυργος Πωγωνίου) – Κοίμηση της Θεοτόκου
Στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου, πέραν από τις καθιερωμένες θρησκευτικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στην εκκλησία, ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού διοργανώνει ολοήμερο πανηγύρι. Το μεσημέρι, όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας και μοιράζονται φαγητό.
Έπειτα, τιμούν το έθιμο των «ντολιών»: ορίζουν ένα μεγαλύτερο ως τον «ντολή πασά». Αυτός πρέπει να τσουγκρίσει το ποτήρι του κρασιού με κάποιον παρευρισκόμενο και να πιεί τρεις γουλιές. Έπειτα θα αφιερώσει τραγούδια σε διάφορους πιστούς και οι υπόλοιποι με τη σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς», αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας. Λέγεται ότι αυτό το έθιμο δημιουργήθηκε για να διαλύονται και οι παρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί στο χωριό και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των κατοίκων. Το βράδυ ακολουθούν Πωγωνήσιοι χοροί με τοπικές ενδυμασίες ως το πρωί.
Έβρος (Φέρες) – Παναγία Κοσμοσωτήρα
Στις Φέρες Έβρου, το απόγευμα του Δεκαπενταύγουστου, με επίκεντρο την εκκλησία της Παναγίας της Κοσμοσώτηρας τελείται μέγας πανηγυρικός εσπερινός.
Από το ναό ξεκινά λιτανεία της ιερής εικόνας, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις ξεπερνούν το στοιχείο της θρησκευτικής κατάνυξης και απογειώνονται με τα κέφια των ανθρώπων.
Καβάλα (Θάσος) – Παναγία Θάσου
Πατάτες, ρύζι, μοσχάρι και στιφάδο περιλαμβάνει το γεύμα που παρατίθεται στο μεγάλο τραπέζι που συμμετέχουν όλοι οι πιστοί που έχουν συρρεύσει στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Παναγία της Θάσου, στο χωριό που πήρε το όνομά του από τη Θεοτόκο.
Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, με σκοπό να φουντώσει το γλέντι, με χορούς από όλη την Ελλάδα, μεζέδες, κρασί.
Ιωάννινα (Ζαγοροχώρια)
Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς.
Κι ενώ οι δύο πρώτες ημέρες το γλέντι είναι ανοιχτό για όλους, την τρίτη και τελευταία ημέρα της χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους χορούς.
Μαγνησία (Σκιάθος) – Επιτάφιος Παναγίας
Στο νησί της Σκιάθου το Δεκαπενταύγουστο, χιλιάδες προσκυνητών συρρέουν από ολόκληρο το νησί αλλά και τα γειτονικά μέρη όπου την παραμονή της γιορτής, το βράδυ, όπου γίνεται η έξοδος του επιτάφιου της Παναγίας μέσα σε μια ατμόσφαιρα μοναδικής κατάνυξης, υπό την μελωδία των εγκωμίων της Θεοτόκου που ψάλλουν όλοι μαζί οι Σκιαθίτες.
Λέσβος (Αγιάσος) – Παναγία Αγιασώτισσα
Στην Αγιάσο, στην ενδοχώρα της Λέσβου, την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό. Η εικόνα αυτή θεωρείται θαυματουργή, αφού δημιουργήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά με κερί και μαστίχα. Πολλοί προσκυνητές, έχουν σαν έθιμο, να ξεκινούν από την πόλη της Μυτιλήνης και να περπατούν 25 χιλιόμετρα μέχρι να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας. Εκεί διανυκτερεύουν, για να βιώσουν τον εορτασμό της Θεοτόκου. Οι μουσικές και οι χορευτικές διοργανώσεις προσφέρουν μοναδικό θέαμα στην πλατεία του χωριού.
Κυκλάδες (Τήνος) – Παναγία της Τήνου
Αναμφίβολα το πιο μεγάλο χριστιανικό προσκύνημα της Ελλάδας τελείται στο νησί που ταυτίζεται απόλυτα με την Παναγία. Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, μαζεύονται στα σκαλιά της, τα οποία και ανεβαίνουν γονατιστοί, ώσπου να φτάσουν στη θαυματουργή εικόνα .
Έξω από την εκκλησία πραγματοποιείται πανηγύρι, το οποίο διαρκεί μέχρι τις 23 Αυγούστου, συμπληρώνοντας 9 μέρες εορτασμού της Παναγίας. Ενδιαφέρον έχει ότι εκείνη την περίοδο, γιορτάζεται παράλληλα και η επέτειος της βύθισης του αντιτορπιλικού Έλλη από τους Ιταλούς, που έγινε 15 Αυγούστου του 1940.
Η Εκκλησία της Μεγαλόχαρης φυλάει τα τάματα των επισκεπτών της και περιφέρει τον επιτάφιο της Παναγιάς τη Μεγάλη Παρασκευή, γύρω από τους παρευρισκόμενους με τα αναμμένα κεριά.
Κυκλάδες (Πάρος) – Παναγία Εκατονταπυλιανή
Ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, βρίσκεται στην Παροικιά, την πρωτεύουσα της Πάρου και είναι από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς.Σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε εξαιτίας ενός τάματος της Αγίας Ελένης.
Μετά την καθιερωμένη περιφορά του επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι , ενώ το γλέντι κρατά μέχρι τις πρωινές ώρες. Την ίδια ώρα, στο λιμανάκι της Νάουσας της Πάρου η νύχτα γίνεται μέρα, όταν δεκάδες καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά.
Οι συγκεντρωμένοι, περιμένουν την κορύφωση, με την άφιξη των «πειρατών» στο λιμάνι για την έναρξη της γιορτής με νησιώτικους χορούς, και πρώτο και καλύτερο τον Mπάλο.
Κυκλάδες (Κουφονήσια) – Με τα καΐκια στην Παναγιά
Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο εκκλησάκι της στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν μεταφέρονται με τα καΐκια τα οποία κάνουν αγώνες για το ποιος θα περάσει τον άλλο στο Πάνω Κουφονήσι.
Με την επιστροφή ντόπιοι και ξένοι το γλεντάνε μέχρι πρωίας στα μαγαζιά του νησιού, με μουσική, κρασί, ούζο και θαλασσινούς μεζέδες για τους οποίους έχουν φροντίσει οι ψαράδες.
Δωδεκάνησα (Κάρπαθος) – Παναγία στην Όλυμπο
Για τους πιο ταξιδεμένους, που έχουν αψηφήσει την απόσταση και τις δυσκολίες στην πρόσβαση, το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Όλυμπο της Καρπάθου είναι από τα πιο κατανυκτικά.
Στην Όλυμπο, οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει αυτή την συγκυρία για τον Χριστιανισμό και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση.
Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου και λίρας. Στη συνέχεια, και καθώς πέφτει το σκοτάδι, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά-σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις παραδοσιακές γιορτινές φορεσιές τους.
Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, κρατά για ώρες και η όλη ατμόσφαιρα είναι από τις ωραιότερες που μπορεί να βιώσει ο πιστός στα πανηγύρια του Αιγαίου.
Δωδεκάνησα (Nίσυρος) – Παναγία Σπηλιανή
Στην Παναγιά Σπηλιανή στη Νίσυρο, η Κοίμηση της Θεοτόκου γιορτάζεται με δύο λατρευτικές τελετουργίες. Η μία είναι η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς, οι οποίοι το Δεκαπενταύγουστο λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό, για να ευλογήσει το πανηγύρι. Η άλλη παραδοσιακή τελετουργία γίνεται από τις μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες, όπως λέγονται οι γυναίκες που έχουν ταχθεί στη Θεοτόκο.
Αυτό το έθιμο ξεκινά από τις 6 Αυγούστου, όπου οι γυναίκες αυτές, προσκυνούν στο χώρο του μοναστηριού της Παναγίας της Σπηλιανής, που βρίσκεται μέσα στο κάστρο των Iπποτών και καθαρίζουν τον χώρο και τα ιερά σκεύη. Ακολουθούν αυστηρή νηστεία, κάνουν 300 μετάνοιες κάθε εικοσιτετράωρο και ψάλλουν. Το Δεκαπενταύγουστο, κρατούν τους δίσκους με τα κόλλυβα και ανοίγουν το δρόμο για την ιερή εικόνα. Το γλέντι ξεκινά τη στιγμή που η εικόνα φτάνει στο χωριό, οι Εννιαμερίτισσες αποσύρονται και οι κάτοικοι ξεκινούν τους χορούς.
Δωδεκάνησα (Πάτμος) – Επιτάφιος Παναγίας
Στο νησί της Πάτμου, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές.
Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.
Δωδεκάνησα (Κάσος) – Κοίμηση της Θεοτόκου
Ένα ακόμη χωριό με το όνομα Παναγία είναι ο τόπος του μεγαλυτέρου πανηγυριού της Κάσου, κάθε Δεκαπενταύγουστο. Στην τοπική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου τηρούνται, κάθε χρόνο, όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα κατά τον εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου.
Εκατοντάδες Κασιώτες απ” όλη την Ελλάδα, αλλά και μετανάστες όλες τις γωνιές του κόσμου, συρρέουν στο νησί, μαζί με τους ξένους επισκέπτες, για να προσκυνήσουν στην Παναγία, να γλεντήσουν με τα πατροπαράδοτα έθιμα και να δοκιμάσουν κασιώτικα ντολμαδάκια και πιλάφι.
Kεφαλονιά – Παναγία η Φιδούσα
Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλο, Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας».
Εκεί λοιπόν, τις 6 Αυγούστου, από τη γιορτή δηλαδή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα, εμφανίζονται στον εσωτερικό και στον εξωτερικό χώρο του ναού, μικρά φίδια. Αυτά είναι τα «φίδια της Παναγίας».
Σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε κάποτε ένα παλιό και πλούσιο μοναστήρι της Παναγιάς, το οποίο δέχτηκε επίθεση από πειρατές. Για να μην πέσουν στα χέρια των αγροίκων, οι καλόγριες παρακάλεσαν την Παναγία να τις μεταμορφώσει σε φίδια. Έτσι, σαν ιερά πλέον φίδια, λέγεται ότι επιστρέφουν στο ναό κάθε χρόνο στις αρχές του Αυγούστου και όσο περνούν οι μέρες πληθαίνουν. Τη δε παραμονή της Κοιμήσεως της Παναγίας, γεμίζουν το ναό.
Οι ντόπιοι πιστεύουν πως αν κάποια χρονιά τα φίδια δεν παρουσιασθούν, πρόκειται για κακό σημάδι. Αυτό συνέβη το 1940 και το 1953, χρονιές που η Κεφαλονιά βασανίστηκε από δυνατούς σεισμούς.
Δωδεκάνησα (Λειψοί) – Παναγία του Χάρου
Στο Μοναστήρι της Παναγίας στους Λειψούς, η Παναγία δεν κρατάει το Θείο Βρέφος αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό, σε μια εικόνα μοναδική στην χριστιανική παράδοση. Η Παναγία του Χάρου γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, δηλαδή στα εννιάμερα της Παναγίας.
Σύμφωνα με το έθιμο, που τηρείται από το 1943, τοποθετούνται την άνοιξη κρινάκια γύρω από την εικόνα τα οποία στη συνέχεια ξεραίνονται και ανθίζουν ξανά, τον Αύγουστο.
Γρεβενά – Το Πάσχα του Καλοκαιριού
Στη Μακεδονία, και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή των Γρεβενών, τόσο λαμπρές είναι οι γιορτές του Δεκαπενταύγουστου, που οι κάτοικοι κυρίως των ορεινών χωριών, την αποκαλούν «Πάσχα του Καλοκαιριού». Ξενιτεμένοι από κάθε γωνιά της γης μαζεύονται και ξεκινούν ένα ατελείωτο γλέντι που κάνει τους αγαπημένους συγγενείς να ξανασμίξουν, αλλά και τους νέους να διαλέξουν κοπέλες από τον τόπο τους… Χωριά που το χειμώνα κατοικούνται από 100 το πολύ 200 κατοίκους, την εποχή του Δεκαπενταύγουστου φτάνουν να φιλοξενούν έως και δυο και τρεις χιλιάδες πιστούς.
Το επίκεντρο της γιορτής φυσικά είναι συγκεντρωμένο στο ψηλότερο χωριό της Ελλάδας, τη δοξασμένη και πολυτραγουδισμένη Σαμαρίνα, αφού χιλιάδες προσκυνητές καταφθάνουν στη Μεγάλη Παναγιά για να πανηγυρίσουν σε ένα γλέντι που κρατάει τρεις ολόκληρες ημέρες. Το ίδιο σκηνικό επικρατεί και στη γειτονική Αβδέλλα, όπου για πέντε ημέρες η πλατεία του χωριού παίρνει χρώμα γιορτινό και σφύζει από ζωή.
Κυκλάδες
Στην Παναγία την Πανοχωριανή, στην Αμοργό, το πανηγύρι ξεχωρίζει για τις τοπικές σπεσιαλιτέ πατατάτο και ξιδάτο, αλλά και για τα θρυλικά αμοργιανά ρακόμελα ενώ στην Παναγία τη Θαλασσινή της Άνδρου για τη φρουτάλια και την ντόπια σουμάδα.
Στην Τζιά, κάτοικοι και επισκέπτες συγκεντρώνονται στον απότομο βράχο της Ιουλίδας, την ώρα που στη Σέριφο το ζευγάρι που «ανοίγει» τον χορό γύρω από την ελιά της εκκλησίας παντρεύεται εντός του χρόνου. Μάλιστα, για το ποιοί θα χορέψουν πρώτοι γίνονται ακόμα και… καβγάδες, με αποτέλεσμα το πανηγύρι να ονομάζεται της Ξυλοπαναγιάς!
Στην Κύμη της Εύβοιας οι πιστοί συγκεντρώνονται στην Παναγία την Λιαουτσάνισσα όπου βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα, ενώ ακολουθεί γλέντι με ψητό και μοσχάρι στιφάδο, που παρασκευάζουν οι κάτοικοι.
Παμπελοποννησιακοί διαγωνισμοί λαϊκών χορών και τραγουδιών, αναβίωση των αρχαίων αγώνων και χορευτικές εκδηλώσεις γίνονται στην Τεγέα της Αρκαδίας, ενώ στη Σαμαρίνα στήνεται τριήμερο γλέντι με τον παραδοσιακό χορό, τον τρανό, να έχει την τιμητική του!
Στην Ικαρία, τέλος, επίκεντρο των εκδηλώσεων είναι το Γιαλισκάρι, όπου οι ντόπιοι κερνάνε ψητά και κατσικίσιο κρέας. Το γλέντι κορυφώνεται με κρασί και τον φημισμένο Ικαριώτικο χορό.
Πηγές:
http://neohorikillinis.blogspot.gr/
inkefalonia.gr
tsemperlidou.gr
star.gr
