Η λειτουργία του ΥΗΣ Άγρα, που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 60, στα πλαίσια του εθνικού σχεδιασμού, για ενεργειακή αυτονόμηση της χώρας, σχεδιάστηκε και αξιοποίησε επί 30 και πλέον χρόνια, συνολικά τα 2/3 του υδατικού όγκου της λίμνης Βεγορίτιδας-μέσω της σήραγγας που κατασκευάστηκε για αυτό το σκοπό από τη ΔΕΗ- και το σύνολο της παροχής της λεκάνης του ποταμού Εδεσσαίου.
Η μεταφορά του νερού από την υδρολογική λεκάνη της Βεγορίτιδας, στην υδρολογική λεκάνη του ποταμού Εδεσσαίου μέσω της σήραγγας και του ρυθμιστικού ταμιευτήρα του Άγρα, είχε κατά περιόδους –κυρίως έκτακτων καιρικών συνθηκών- σημαντικές πλημμυρικές επιπτώσεις στους παραλίμνιους οικισμούς Άγρα, Νησίου και Βρυττών, στην πόλη της Έδεσσας, αλλά και στην περιοχή της Σκύδρας (πλημμύρες 1979).
Κύρια επίπτωση όμως αυτής της επιλογής ήταν η εξάντληση του όγκου της Λίμνης Βεγορίτιδας κατά τα 2/3 και η συρρίκνωση της έκτασής της κατά 50%. Λόγω της πτώσης της στάθμης της λίμνης, κάτω από το κατώφλι της σήραγγας (515,5), το 1989 σταμάτησε η μεταφορά του νερού από τη μία υδρολογική λεκάνη στην άλλη και ο ΥΗΣ Άγρα πλέον, λειτουργεί ως μονάδα αιχμής στο ενεργειακό δίκτυο, με λειτουργία 1 ώρας ημερησίως.
Η δεκαετία του 90 – περίοδος έντονης λειψυδρίας- που ακολούθησε, υπήρξε καθοριστική για την πορεία της λίμνης, της οποίας το ισοζύγιο πιέστηκε από την εντατικοποίηση της αγροτικής δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή. (Ανόρυξη νέων αρδευτικών γεωτρήσεων, νέες υδροβόρες καλλιέργειες στις αποκαλυφθείσες εκτάσεις κλπ.) Φθάνοντας η στάθμη της, στην ελάχιστη τιμή των 505μ, η προστασία της πλέον, προέβαλε ως αδήριτη ανάγκη. Έτσι σε πρώτη φάση επεβλήθησαν απαγορευτικά και περιοριστικά μέτρα, τόσο στην ανόρυξη όσο και στη λειτουργία των γεωτρήσεων, καθώς και στην εγκατάσταση υδροβόρων καλλιεργειών αλλά και στην επιβολή συστημάτων άρδευσης που περιόριζαν τη σπατάλη του νερού. Ακολούθησε η σύνταξη ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης για το υδρολογικό σύστημα των λιμνών Βεγορίτιδας-Πετρών-Ζάζαρης, και η έκδοση απόφασης από το ΥΠΕΧΩΔΕ προσδιορισμού της ελάχιστης στάθμης της λίμνης Βεγορίτιδας στο 515,5.
Σήμερα 25 χρόνια μετά, η προσπάθεια ευαισθητοποίησης των κατοίκων της περιοχής, η απόδοση των μέτρων που ελήφθησαν σε συνδυασμό με την υγρή περίοδο των τελευταίων ετών, η λίμνη σταθεροποιήθηκε – σήμερα είναι 515,70 – και μάλιστα εμφανίζει περιοδικά αυξητικές τάσεις του όγκου της και συνεπώς και της έκτασης που λογικά επανακαταλαμβάνει.
Η κατάσταση της σήραγγας είναι άγνωστη, καθώς και η φέρουσα ικανότητα απαγωγής νερού που έχει, ενώ ο ταμιευτήρας του Άγρα, αρχικής χωρητικότητας 5.000.000 m3 νερού, έχει εξελιχθεί σε υγρότοπο που προστατεύεται από το δίκτυο NATURA 2000, με μηδενική, στην πράξη, ρυθμιστική ικανότητα, αφού οι προσχώσεις και οι καλαμεώνες τον έχουν κατακλύσει. Παρομοίως έχει εξαντληθεί και η ρυθμιστική ικανότητα της δεξαμενής αναρρύθμισης του ΥΗΣ Άγρα, που κατασκευάστηκε για την προστασία της πόλης της Έδεσσας, λόγω προσχώσεων και υπολειτουργίας του σταθμού.
Σε αυτές τις συνθήκες, προέκυψε το αίτημα της Π.Ε. Φλώρινας και του Δήμου Αμυνταίου, για επαναλειτουργία της σήραγγας της ΔΕΗ και τη μεταφορά απροσδιόριστης πλημμυρικής παροχής από την υδρολογική λεκάνη της Βεγορίτιδας, στην υδρολογική λεκάνη του ποταμού Εδεσσαίου.
Ξεπερνώντας τα ουσιαστικά ζητήματα της περιβαλλοντικής νομοθεσίας αλλά και ζητήματα διαχείρισης υδάτων (διαχειριστικά σχέδια κατά λεκάνη απορροής), προκύπτει από όλα τα παραπάνω, ότι έχουν μεταβληθεί άρδην οι συνθήκες και οι προϋποθέσεις μίας τέτοιας λειτουργίας, που προφανώς θα δημιουργήσει σοβαρούς κινδύνους εξαγωγής και μεταφοράς, του όποιου πλημμυρικού προβλήματος, από τη λεκάνη της Βεγορίτιδας, στην υδρολογική λεκάνη του ποταμού Εδεσσαίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η στάθμη της λίμνης Βεγορίτιδας ήταν 545μ. όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του ο ΥΗΣ Άγρα, για ¨εθνικούς σκοπούς¨ και στο όνομα της ενεργειακής αυτονόμησης της χώρας ¨στραγγίστηκε¨ και το μέγιστο βάθος της, από τα 47μ, έφτασε μόλις στα 8μ.
Άραγε υπάρχουν και ποιοί είναι οι εθνικοί λόγοι, σήμερα, που επιτάσσουν και πάλι να συμπιεστεί το έτσι και αλλιώς ελλειμματικό ισοζύγιο του καρστικού υδροφορέα της Βεγορίτιδας;
Ποιοι πρόκειται να εξυπηρετηθούν από αυτήν την επιλογή;
Φυσικά η απάντηση είναι γνωστή…και αυτοί δεν είναι άλλοι από τους καταπατητές, της έκτασης της λίμνης που αποκαλύφθηκε τα προηγούμενα χρόνια και οι οποίοι με θράσος και την απαραίτητη φυσικά κάλυψη…άδραξαν την ευκαιρία για εφήμερο πλουτισμό και που τώρα βαφτίζονται ¨ακτήμονες¨, προκειμένου να ολοκληρώσουν την αντικοινωνική τους πράξη παραπλανώντας και εκβιάζοντας τους κρατούντες.
Άλλωστε είναι και οι μόνοι που θεωρητικά πλήττονται.
Κίνδυνος ουσιαστικός σε νόμιμες παραλίμνιες δραστηριότητες ή υποδομές κοινής ωφέλειας, δεν υφίσταται.
Στη στάθμη της λίμνης, δεν πρόκειται να προστεθούν παραπάνω από 0,70μ.- 1μ μέχρι το τέλος του Μαΐου. (οπότε και σταματά να ανεβαίνει η στάθμη)
Τέλος πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους, ότι με δεδομένη την εντατικοποίηση της αγροτικής δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή – που αποτελεί και τον μεγαλύτερο καταναλωτή νερού από τον υδροφορέα (περίπου 250.000.000 m3/έτος)-, οποιαδήποτε εκτροπή νερού από τη λεκάνη της Βεγορίτιδας σε άλλη, μπορεί να αποβεί μοιραία για τη λίμνη και την περιοχή και να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις τη συνολική διαχείριση, την επερχόμενη περίοδο λειψυδρίας, που θα διαδεχθεί την τρέχουσα υγρή περίοδο, που βαίνει στο τέλος, σύμφωνα με την επιστημονικά τεκμηριωμένη εναλλαγή των υδρολογικών κύκλων.
Το διακύβευμα είναι σημαντικό και το μέλλον του τόπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη παρουσία της λίμνης Βεγορίτιδας.
ΠΡΟΣΟΧΗ, γιατί δεν μας επιτρέπονται πρόσκαιρες και επιδερμικές επιλογές.
ΣΟΝΤΡΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
