Από τα Αυστραλιανά βουνά Δίπλα στο Μακρινό Καϊμακτσαλάν
Γράφει ο Δρ Παναγιώτης Διαμάντης
“Το βασιλικό ηλιακό φως στους μώβ λόφους! Γαλάζιοι σαν τον ουρανό, ψηλά και μυτερά σαν τα δόντια της γάτας, έκαναν πιό έντονο τον πόθο για τα Γαλάζια Μπόγκονγκ (Blue Bogongs) ο οποίος καίει δέκα χρόνια.”
Έτσι περιέγραψε τον όρο Βόρρας (Καϊμακτσαλαν) η αυστραλιανή συγγραφέας Stella Miles Franklin την εποχή που βρισκόταν σε αυτή την ακριτική γωνία του Νομού Πέλλης.
Ο καιρός που πέρασε στη δυτική Μακεδονία η πρωτοπόρα αυτή αυστραλιανή συγγραφέας είχε σαν πλούσιο καρπό ένα θεατρικό έργο – By Far Kaimacktchalan (Δίπλα στο Μακρινό Καϊμακτσαλάν) – το οποίο δεν ολοκλήρωσε, κι ένα μυθιστόρημα Ne mari nista: Six Months with the Serbs (Έξι Μήνες με τους Σέρβους), το οποίο αργότερα έκδοσε, πολλές επιστολές, φωτογραφίες, ζωγραφιές και εμπειρίες οι οποίες επηρέασαν την ζωή και τη σταδιοδρομία της.
Όπως έγραψε η ίδια η Franklin: “Αυτά τα σχόλια μιάς μαγείρησας του νοσοκομείου πάνω στις εμπειρίες τις οποίες απέκτησε σαν εθελόντρια μέλος του στρατού του Βρετανικού Ερυθρού Σταυρού υποβάλονται ανεπιτήδευτα για ότι αξίζουν σαν ένα έγγραφο του πολέμου.
“Δίχως να κυνηγούν την τραγωδία, ούτε να προσπαθούν να απεικονίσουν τις δυσκολίες ή τις περιπέτειες, οι οποίες, συγκριτικά, δεν υπήρχαν για τους εργαζόμενους του Ερυθρού Σταυρού στο μέτωπο της Θεσσαλονίκης από τον Ιούλιο του 1917 μέχρι το Φεβρουάριο του 1918, ίσως μπορέσουν να χρησιμεύσουν για να δείξουν ότι όσο μαύρα και να ήταν τα σύννεφα, όσο έρημο το μέλλον, εξακολουθεί να υπάρχει η ηλιοφάνεια και το γέλιο.”
H ιστορία της Franklin και άλλων Αυστραλών στη Μακεδονία μπορεί και πρέπει να γίνει πηγή οικονομικής ανάπτυξης για τον Νομό Πέλλης, και ειδικά για τις περιοχές Σκύδρας, Εδέσσης κι Άρνισσας.
Πρέπει να διοργανωθεί κάθε χρόνο συνέδριο αφιερωμένο στα στρατιωτικά νοσοκομεία του Μακεδονικού Μετώπου στο Νομό Πέλλης, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Πρέπει να διοργανωθεί κάθε χρόνο συνέδριο αφιερωμένο στο συγγραφικό έργο της Franklin στο Νομό Πέλλης, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Πρέπει να μπουν αναμνηστικές πλάκες και μνημεία σε σημεία όπως στο χωράφι έξω από την Άρνισσα όπου βρισκόταν το νοσοκομείο κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πρέπει να διοργανωθούν στην Άρνισσα σε τακτικά διαστήματα εκδηλώσεις γύρω από το συγγραφικό της έργο, με αναγνώσεις και παράσταση του θεατρικού της έργο “Δίπλα στο Μακρινό Καϊμακτσαλάν”.
Η ιστορία έχει και τη πρακτική της πλευρά. Τουρισμός δεν είναι αποκλειστικά ο ήλιος και η κολύμπηση του καλοκαιριού. Ποιοτικός τουρισμός είναι η διοργάνωση ειδικών συνεδρίων και άλλων εκδηλώσεων σε διάφορα μέρη της Ελλάδος και της Κύπρου γύρω από πρόσωπα και καταστάσεις που έχουν αφήσει κληρονομιά σε ελληνικά χώματα και ύδατα. Πρόσωπα όπως η Franklin.
H Stella Miles Franklin γεννήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 1879 στη κτηνοτροφική μονάδα (station) Talbingo ενώ μεγάλωσε στο κοντινό Brindabella Station, δυτικά της Καμπέρρας στη νοτιο-ανατολική Αυστραλία. Πρόκειτε για ορεινή περιοχή με δάση, λίμνες και πεδιάδες, περιοχή με αρκετές ομοιότητες με τη περιοχή της Άρνισσας, στους πρόποδες του Βόρρα.
Άρχισε από μικρή ηλικία να γράφει για αυστραλιανές εφημερίδες, δημοσιεύοντας το πρώτο της μυθιστόρημα το 1901, My Brilliant Career. Το 1906 μεταναστεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη συνέχεια στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου και βρίσκετε με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμο.
Τον Μάρτιο του 1917, η Franklin έγινε εθελόντρια με το δίκτυο Νοσοκομείων των Γυναικών της Σκωτίας (Scottish Women’s Hospitals), το οποίο διατηρούσε νοσοκομειακές μονάδες σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ τους η Ελλάδα.
Η Franklin έθφασε στη Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο του 1917 (μερικές εβδομάδες πριν από τη καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου). Με το σιδηρόδρομο, έφθασε στο στρατιωτικό νοσοκομείο με 200 κλίνες δίπλα στις σιδηροδρομικές γραμμές, περίπου έξω από το χωριό Άρνισσα (άλλοτε Όστροβο) Πέλλης.
Διευθύντριες του νοσοκομείου η Dr Agnes Bennett (από το Σύδνεϋ) και η Dr Mary De Garis (από το χωριό Charlton της βορειο-δυτικής Βικτωρίας), και οι δύο πρωτοπόρες στο χώρο της ιατρικής στην Αυστραλία.
Σε μερικά μόλις μέτρα δυτικά ήταν οι όχθες της Λίμνης Βεγορίτιδα, στους πρόποδες του Όρου Βόρρας (Καϊμάκτσαλαν). Στις πλαγιές του βουνού – σε απόσταση μερικά μόνο χιλιόμετρα από το νοσκομείο – ο Σερβικός στρατός έδινε μάχες ζωής και θανάτου με τους Γερμανο-Βούλγαρους για την επιβίωσή τους, και στη συνέχεια, για την απελευθέρωση της πατρίδας τους.
H αυστραλιανή συγγραφέας έδινε ιδιαίτερη προσοχή στο περιβάλλον της, όπως φαίνετε από τα γραπτά της. Περιγράφει με έντονο τρόπο τις ομορφιές της Έδεσσας με τις πλούσιες υδάτινες πηγές της περιοχής, κατέγραψε τα ακόλουθα για τον κάμπο της Σκύρδας και της Ημαθίας:
«Ευθεία κάτω εκατοντάδες πόδια, ανέμεσα σε καλλιεργημένα τετράγωνα είναι ένα μοναστήρι με την ηχυρή καμπάνα της, το οποίο λέγετε ότι βρίσκεται στο σημείο του τόπου όπου κηδεύτηκε ο Φίλιππος της Μακεδονίας, πατέρας του
Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στα δεξιά, ο περίφανος Όλυμπος τηλυγμένος στη απόσταση, στο αιώνιο χιόνι και στις ομίχλες, και πάντα σαν σημείο ομορφιάς στον ουρανό των Βαλκανίων είναι ένα ζευγάρι αετών τα οποία πετούν υπερήφανα. Εδώ την άνοιξη, η κοιλάδα είναι γεμάτη ανθισμένες αμυγδαλιές και κουτσουπιές. Στο βάθος, ο δρόμος κοιλά δίπλα από τις λευκές σκηνές των δύο μεγάλων [Βρετανικών] νοσοκομείων στο Βερτικόπη (Σκύδρα) και των αεροπορικών βάσεων, πάνω από τις πλούσιες πεδιάδες σημαδεμένες από τους μεγάλους τύμβους σαν παραμορφομένες πυραμίδες, με κορνίζα τα γαλάζια όρη μακρινά και όμορφα, συνεχίζει ο δρόμος ανάμεσα στα ασπρόμαυρα κοπάδια τα οποία βοσκούν στους κοιλόμενους κάμπους, περνά από τα Γιαννιτσά του Βαρδάρη, οπού – όπως λέγετε – ο Μέγας Αλέξανδρος συγκέντρωσε τους στρατούς του για την κατάκτηση της Περσίας, περνόντας το σημείο όπου πηγάζουν τα ύδατα από αρχαία βρύση η οποία κάποτε βρισκόταν στο παλάτι ενός βασιλέως, και πιό πέρα ακόμα στη Θεσσαλονίκη και στη θάλασσα.”
Από αυτά τα γλαφυρά αποσπάσματα κατανοούμε την αγάπη που έτρεφε η Franklin για την Μακεδονία μας, καθώς και την υψηλή της τέχνη. Με τα λόγια, ζωγράφισε ολόκληρους πίνακες, δημιουργόντας στο νου μας εικόνες ενός κόσμου που έχει περάσει.
Με μία επίσκεψη όμως στη Άρνισσα, στην Σκύδρα, στην Έδεσσα του 2016 όμως βλέπεις μπροστά σου (σε κάποιο βαθμό) το θέαμα που έβλεπε η νεαρή Αυστραλιανή συγγραφέας πριν από έναν αιώνα.
Προβλήματα υγείας ανάγκασαν τη ‘Franky Doodle’ να εγκαταλείψει την Άρνισσα και το Σερβικό στρατό, παρά τη προσφορά που της έγινε να μείνει άλλους δώδεκα μήνες.
Επέστρεψε στο Λονδίνο, κι από εκεί στην Αυστραλία το 1927. Απεβίωσε στις 19 Σεπτεμβρίου 1954 (74 ετών), στο νοσοκομείο της περιοχής Drummoyne του Σύδνεϋ.
Άφησε όλη της τη (μικρή) περιουσία για το αριστείο αυστραλιανής λογοτεχνίας The Miles Franklin Award, “υπέρ της προόδου, βελτίωσης και καλυτέρευσης της Αυστραλιανής Λογοτεχνίας”, όπως δήλωσε η ίδια στη διαθήκη της. Θεωρείται σήμερα το κορυφαίο αριστείο του είδους του στους Αντίποδες, με πρώτο νικητή τον φιλέλληνα Patrick White με το μυθιστόρημά του Voss το 1957.
Με μοναδικό τρόπο, η Stella Miles Franklin υπηρέτησε ταυτόχρονα τρεις λαούς το 1917-18 – τον Αυστραλιανό, το Σερβικό και τον Ελληνικό – με τα κείμενά της. Αυτά τα γραπτά, με τις έντονες περιγραφές της, μας θυμίζουν περασμένες εποχές δύσκολες, κοινωνίες οι οποίες δεν υπάρχουν πλέον, και τα στενά δεσμά του ελληνισμού με τους Αντίποδες.
Πολλοί λαοί έχουν παρόμοια κληρονομιά σε Ελλάδα και Κύπρο: Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί, Άγγλοι, Ιρλανδοί, Σκωτσέζοι, Σέρβοι, Ρώσοι, … Αυτή η (μέχρι στιγμής) ανεκμετάλλευτη κληρονομία προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες για οικονομική ανάπτυξη σε ακριτικές περιοχές της πατρίδος.
Ποιοτικός τουρισμός γύρω από την ιστορία των Ελλήνων σε σημεία όπου αυτή ταυτίζεται με την ιστορία άλλων λαών. Πρόσωπα και καταστάσεις τα οποία γίνονται και σημεία γεωπολιτικής επιρροής – σημεία λεγόμενης ‘soft power’ (χαλαρής ισχύος).
Θέμα δικό μας, των Ελλήνων της Αυστραλίας, της Ελλάδος και ειδικά της Μακεδονίας μας, να αναπτύξουμε αυτά τα λογοτεχνικά και ιστορικά στοιχεία σε σημεία πολιτικής και οικονομικής αναφοράς για το Νομό Πέλλης στον 21ο αιώνα.
