ΤΣΙΠΡΑΣ: Για άλλη μια φορά καλωσορίζω στην Αθήνα τον Άνχελ Γκούρια, Γενικό Γραμματέα του ΟΟΣΑ, με αφορμή την παρουσίαση της φετινής έκθεσης του ΟΟΣΑ για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Και νομίζω ότι η παρουσία του εδώ βρίσκει τη χώρα μας σε μια εξαιρετικά σημαντική καμπή, καθώς βρισκόμαστε στο τέλος μιας μακρόχρονης περιπέτειας, στο τέλος του τρίτου συνεχόμενου προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας. Και με αυτή την έννοια, η παρουσία του εδώ, αποκτά έναν ιδιαίτερο συμβολισμό. Γι’ αυτό και καθώς καθίσαμε να συζητήσουμε, θυμηθήκαμε και οι δυο μαζί την πρώτη επίσκεψή του εδώ, μετά την εκλογή της κυβέρνησης τον Γενάρη του 2015. Ήταν Φλεβάρης του 2015, ακριβώς μετά την ψήφο εμπιστοσύνης. Ήταν η πρώτη μας συνάντηση. Και ήταν, θα ήθελα να το πω αυτό, από τους ανθρώπους που πίστεψαν στην προσπάθειά μας. Ξεκινάγαμε, τότε, έναν μεγάλο αγώνα μιας σκληρής διαπραγμάτευσης. Πίστεψε από την πρώτη στιγμή στην προσπάθειά μας να καταφέρουμε να γυρίσουμε την Ελλάδα σε ρυθμούς ανάπτυξης. Θέλουμε, όμως, αυτή η ανάπτυξη να είναι δίκαιη ανάπτυξη, γι’ αυτό και οι μεταρρυθμίσεις που κάναμε όλο αυτό το διάστημα ήταν μεταρρυθμίσεις που βρισκόντουσαν σε ευθεία γραμμή με τις γενικές αρχές και τις γενικές κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ.
Θέλω, λοιπόν, να επισημάνω ότι όλα αυτά τα τρία αυτά χρόνια, η Ελλάδα, πέρα από αυτή την εκπληκτική δημοσιονομική προσαρμογή, τα αποτελέσματα της οποίας τα βλέπουμε μπροστά μας, με την εκπληκτική υπεραπόδοση σε ό,τι αφορά τα πρωτογενή πλεονάσματα, που αποτελεί και το διαβατήριό μας για να βγούμε με καθαρό τρόπο από τα προγράμματα στήριξης και να έχουμε μία σταθερή και βιώσιμη έξοδο στις αγορές-πέρα, λοιπόν, από τη δημοσιονομική σταθεροποίηση, η Ελλάδα αυτά τα τρία χρόνια έγινε πρωταθλήτρια χώρα, όχι μόνο στην Ευρωζώνη και στην Ευρώπη, αλλά πρωταθλήτρια χώρα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης σε μεταρρυθμίσεις. Δομικές μεταρρυθμίσεις, μεταρρυθμίσεις δύσκολες, αλλά αναγκαίες, πολλές από αυτές, καθώς ανοίγουν μια πολύ σημαντική προοπτική για την ανάκαμψη της οικονομίας, για την εγκαθίδρυση μιας πιο δίκαιης προοπτικής για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού. Ανοίγουν την προοπτική, ταυτόχρονα, και για μια πιο βαθιά και μόνιμη προοπτική ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία τα επόμενα χρόνια.
Συγκρουστήκαμε με βασικές παθογένειες, παθογένειες της ελληνικής οικονομίας και καταφέραμε να φτάσουμε στο σημείο, σήμερα, να δεχόμαστε, αν θέλετε, από τον ΟΟΣΑ, με βάση την έκθεση που μας παρουσιάζει, τα στατιστικά μεγέθη, εκείνα που αποδεικνύουν πως έχουμε βρεθεί σε ένα εξαιρετικά θετικό σημείο. Ένα σημείο το οποίο μας επιτρέπει, επαναλαμβάνω, να ατενίζουμε με μεγαλύτερη αισιοδοξία το μέλλον.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την έκθεση του ΟΟΣΑ, έχουμε καταφέρει να κατακτήσουμε εξαιρετικά υψηλές θέσεις ως προς τον εκσυγχρονισμό του φορολογικού μας συστήματος, ως προς τη βελτίωση του ανταγωνισμού και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, ως προς την αύξηση της αποδοτικότητας του δημόσιου τομέα και την αναβάθμιση, μεταξύ άλλων, των κοινωνικών δομών. Επαναλαμβάνω ότι αυτή η εξαιρετικά εργώδης μεταρρυθμιστική προσπάθεια, ενισχύει την αξιοπιστία της χώρας και δίνει τη δυνατότητα σήμερα στην Ελλάδα να μπορεί να ισχυριστεί ότι οι μεταρρυθμίσεις σε συνδυασμό με την υπερκάλυψη των δημοσιονομικών στόχων, είναι το διαβατήριο για την έξοδο από τα προγράμματα στήριξης, αλλά, κυρίως, είναι και το βασικό επιχείρημα ότι η ελληνική οικονομία δεν έχει ανάγκη πια από επιπλέον μέτρα επιβάρυνσης. Έχει ανάγκη από ελάφρυνση σε ό,τι αφορά τα μέτρα της λιτότητας. Έχει ανάγκη από ένα σχεδιασμένο πλάνο συνέχισης των μεταρρυθμίσεων, αλλά και ελάφρυνση της οικονομίας από περιττά βάρη, προκειμένου να δημιουργηθεί χώρος για μεγαλύτερη ανάπτυξη.
Θα ήθελα, τέλος, να αναφερθώ στο γεγονός ότι με τον επικεφαλής του ΟΟΣΑ, Ανχέλ Γκουρία, είχαμε την δυνατότητα να κουβεντιάσουμε για το πώς θα συνεχίσουμε το επόμενο διάστημα τη συνεργασία μας. Τα προηγούμενα τρία χρόνια συνεργαστήκαμε κάτω από δύσκολες συνθήκες, με βασικό στόχο την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση. Σήμερα, νομίζω ότι η συνεισφορά του ΟΟΣΑ, για την επόμενη μέρα, την μεταμνημονιακή περίοδο, όπως λέμε εδώ, θα είναι ακόμα πιο ουσιαστική. Έχουμε το δικό μας ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο, σε ό,τι αφορά την επόμενη μέρα. Γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά ότι η μάχη αυτή θα είναι μια μάχη διαρκής. Η μάχη, δηλαδή, να αφήσουμε πίσω μας οριστικά ένα αποτυχημένο παραγωγικό μοντέλο, διεφθαρμένες νοοτροπίες, και κατεστημένες δυνάμεις που μας οδήγησαν στην χρεωκοπία και στην οικονομική κατάρρευση και να βαδίσουμε ένα μέλλον, όπως αξίζει στον ελληνικό λαό και στις μεγάλες θυσίες που έχει υποστεί, βασιζόμενοι στις δημιουργικές δυνάμεις αυτού του τόπου, αλλά και στις βέλτιστες πρακτικές, προκειμένου να μπορέσουμε να καταπολεμήσουμε ριζικά τις αιτίες που μας οδήγησαν στην κρίση. Χρειαζόμαστε, δηλαδή, ένα πιο σύγχρονο εξωστρεφές παραγωγικό πρότυπο, που θα αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας και, κυρίως, στο ανθρώπινο κεφάλαιο, ώστε να επιστρέψουμε δυναμικά σε ένα παγκοσμιοποιημένο και ανταγωνιστικό περιβάλλον. Μέσω μιας ενεργητικής προσέγγισης, επενδύουμε στην παραγωγικότητα της εργασίας και στηρίζουμε ένα παραγωγικό μοντέλο που θέλει τον άνθρωπο, τον εργαζόμενο να έχει –αν θέλετε- το βασικό ρόλο και υπό αυτή την έννοια, στηρίζουμε και ένα αξιοπρεπές επίπεδο μισθών και κατ’ επέκταση, ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Αυτός είναι –αν θέλετε- ο δικός μας τρόπος να συμφιλιώσουμε την αποτελεσματικότητα με την αποδοτικότητα. Η λιτότητα δεν είναι μονόδρομος για την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και οι μακροπρόθεσμες αρνητικές της παρενέργειες είναι περισσότερες από τα όποια πρόσκαιρα οφέλη, τόσο σε οικονομικό, αλλά, κυρίως, σε κοινωνικό και σε πολιτικό επίπεδο. Αυτή πιστεύω ότι είναι η συζήτηση του μέλλοντος, καθώς το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα μετεξελίσσεται και σε αυτή τη συζήτηση του μέλλοντος, η δική σας συμβολή θα είναι πολύτιμη. Στην Ελλάδα, λοιπόν, κάθε φορά που εμείς μιλάμε για ανάπτυξη, βάζουμε και τον όρο δίκαιη. Σε διεθνές επίπεδο, ο όρος είναι πριν από το growth η λέξη inclusive, inclusive growth. Για αυτή την δίκαιη, λοιπόν, ανάπτυξη πρέπει να μιλήσουμε και πρέπει να βρούμε τους τρόπους που θα την κάνουμε πράξη. Θέλω, λοιπόν, να σας ευχαριστήσω για την εξαιρετική συνεισφορά σας στην προσπάθειά μας να βγούμε από την κρίση. Θέλω να σας συγχαρώ για την εξαιρετική δουλειά που κάνετε και να σας προσκαλέσω να ανανεώσουμε τη συνεργασία μας στην αναζήτηση των κατάλληλων μεταρρυθμίσεων, αυτή τη φορά όχι –επαναλαμβάνω- για την Ελλάδα της κρίσης, αλλά για την Ελλάδα της ανάπτυξης και της δημιουργίας.
ΓΚΟΥΡΙΑ: Κύριε Πρωθυπουργέ, πρέπει να σας πω ότι χαίρομαι πάρα πολύ που επέστρεψα. Και χαίρομαι πολύ, που αναφερθήκατε και εσείς σε εκείνην την ημέρα, τότε, που για πρώτη φορά αναλάβατε το αξίωμά σας και όπου σχεδιάζαμε τη συνεργασία μας για το μέλλον. Θα ήθελα τώρα, να σας παραδώσω επίσημα, ένα αντίγραφο της Έκθεσης, διότι εδώ βλέπετε αποτυπωμένες τις προσπάθειές σας, την επιτυχία σας και εμείς θέλουμε να σας παραδώσουμε αυτή την Έκθεση και επίσης και ο κόσμος να συνειδητοποιήσει τις τεράστιες προσπάθειες που κατέβαλλαν τόσο η ελληνική κυβέρνηση, όσο και ο ελληνικός λαός έτσι ώστε να επιτευχθούν οι προσδοκίες για το μέλλον. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον υπουργό κ. Τσακαλώτο, τον κ. Γιώργο Χουλιαράκη, που κάπου εδώ βρίσκεται – να εκεί τον βλέπω – επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω και τον πρέσβη, τη συνεργασία των ομάδων αλλά, κυρίως, κύριε Πρωθυπουργέ, επιτρέψτε μου μέσω υμών να συγχαρώ το σύνολο του ελληνικού λαού για μία πραγματικά εντυπωσιακή προσπάθεια σταθεροποίησης. Ήταν ένα πολύ φιλόδοξο πακέτο μεταρρυθμίσεων, από τα πιο φιλόδοξα που είχαμε δει στον ΟΟΣΑ τα τελευταία χρόνια. Και αυτό το πακέτο άρχισε να καρποφορεί. Βλέπουμε ότι οι προσπάθειες της Ελλάδος πλέον δικαιώνονται. Η Ελλάδα παρουσιάζει και πάλι ανάπτυξη. Για φέτος προβλέπεται ανάπτυξη της τάξης του 2%. Ίσως για την επόμενη χρονιά 2,3%. Και παρεμπιπτόντως το 2,3% ενδεχομένως να ξεπεράσει και τον μέσο όρο ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δηλαδή και αυτό είναι ένα κριτήριο. Και όχι μόνον αυτό, αλλά βελτιώνεται και η απασχόληση, σταδιακά μειώνεται η ανεργία και οι εξαγωγές είναι πλέον η κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης. Από 24% του ΑΕΠ, ανέβηκαν στο 34% του ΑΕΠ. Δηλαδή, οι εξαγωγές συνιστούν πλέον το 1/3 του συνόλου της οικονομίας. Και όλα αυτά, ενώ πράγματι διαπιστώνουμε μία προσπάθεια σταθεροποίησης χωρίς προηγούμενο. Το θέμα δεν είναι μόνον εξυγίανση και σταθεροποίηση, αλλά και πως όλα αυτά μπορείτε να τα συνδυάσετε με την ανάπτυξη. Το 2015 από το έλλειμμα περάσαμε στο πλεόνασμα, στον ελληνικό προϋπολογισμό, της τάξης του 3,5% και προβλέπεται μάλλον πάνω από 4% το 2017. Και μάλιστα, αυτό το 4% θα μπορούσε να είχε αναρριχηθεί και στο 5% αλλά πολύ σωστά και εσείς αποφασίσατε, να αρχίσετε να κατανέμετε στον ελληνικό λαό ένα κομμάτι όλης αυτής της προσπάθειας.
Γνωρίζουμε, βέβαια, ότι για να επιτευχθούν όλα αυτά ήταν απαραίτητο να υπάρξουν σημαντικές κοινωνικές προσπάθειες του ελληνικού λαού. Αλλά αυτό που έχει σημασία είναι, όπως είπατε και εσείς, ότι τοποθετήθηκαν τα θεμέλια για μία βιώσιμη αλλά και δίκαιη ανάπτυξη για την Ελλάδα και μάλιστα, μακροπρόθεσμα. Οι αγορές πλέον συνειδητοποιούν αυτήν την προσπάθεια, αυτές τις εργώδεις προσπάθειες, τα καταγράφουν όλα αυτά. Η αγορά ομολόγων ενδιαφέρεται πάρα πολύ για τα ελληνικά ομόλογα, το spread των ελληνικών ομολόγων, δηλαδή, η διαφορά ανάμεσα στο βασικό επιτόκιο, όπως στη Γερμανία, έχει πλέον πέσει σε κάτω από 4% και αυτό σημαίνει ότι κυμαίνεστε περίπου στο επίπεδο της Ιρλανδίας ή και της Πορτογαλίας, όταν και αυτές βγήκαν από τη φάση των μνημονίων. Μην ξεχνάτε, λοιπόν, αγαπητοί μου φίλοι, ότι σε αυτόν εδώ τον ίδιο χώρο, παλαιότερα, γινόντουσαν συζητήσεις, τότε, για το ενδεχόμενο Grexit. Πλέον, δεν μιλάμε για το Grexit αλλά, χαρακτηριστικά θα το πω, Exit. Για την έξοδο της Ελλάδας από το μνημόνιο. Συγχαρητήρια, λοιπόν, καλύτερα το Exit από το Grexit. Νομίζω ότι δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, τι είναι το καλύτερο. Γι’ αυτό λοιπόν, συγχαρητήρια, κύριε Πρωθυπουργέ. Εσείς επαναφέρατε την Ελλάδα πίσω από το χείλος του γκρεμού.
Τώρα, ας δούμε λιγάκι τις προκλήσεις. Η κρίση, βεβαίως, και έπληξε την οικονομία, αλλά και τους Έλληνες πολίτες που εκλήθησαν να αναλάβουν ένα μεγάλο κομμάτι. Το δημόσιο χρέος εξακολουθεί να είναι υψηλό και παραμένει πηγή ανασφάλειας. Ξέρετε, το θέμα του χρέους πρέπει να εξεταστεί από τους πιστωτές. Χάθηκε η ευκαιρία αναδιάρθρωσης του χρέους, όταν επρόκειτο μόνον για ιδιωτικό χρέος. Τώρα, οι ίδιες αρχές οι οποίες αποφάσισαν ότι θα μετατρέψουν το ιδιωτικό σε δημόσιο χρέος, τώρα οι ίδιοι πρέπει να λάβουν υπόψη τους, ότι η Ελλάδα πλέον κατέβαλλε ή έκανε όλες αυτές τις μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες, για να υπάρξει πλέον και ελάφρυνση του υπάρχοντος χρέους. Η Ελλάδα κατέκτησε το δικαίωμα, αυτό που της αξίζει και γνωρίζουμε ότι υπάρχουν, κυρίως, κάποιοι πολιτικοί λόγοι, πολιτικοί περιορισμοί. Βεβαίως και ζούμε και εμείς στην πραγματικότητα, τα κατανοούμε όλα αυτά, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι πρέπει να δοθεί μία ελάφρυνση. Διότι σε όλες τις παραδοχές σχετικά με την ανάπτυξη, υπάρχει πάντα και το θέμα του χρέους, τίθεται το θέμα του χρέους. Οι προσπάθειες της Ελλάδας συνεχίζονται και θα πρέπει να υπάρξει μία συνεισφορά με την αναδιάρθρωση του χρέους.
Επίσης, υπάρχουν και κάποιες άλλες προκλήσεις σε σχέση με τις επενδύσεις. Μειώθηκαν οι επενδύσεις πάνω από το 50% από τότε που ξέσπασε η κρίση. Χωρίς επενδύσεις, όμως, δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη, γιατί οι επενδύσεις είναι ο σπόρος που θα καρποφορήσει αύριο. Οι επενδύσεις, λοιπόν, είναι καθοριστικής σημασίας. Με την αξιοπιστία που υπάρχει, βέβαια, τώρα οι επενδυτές θα αισθάνονται πολύ καλύτερα, μεγαλύτερη εμπιστοσύνη έναντι της Ελλάδος, θα έρθουν να επενδύσουν. Αυξάνεται το επίπεδο της παραγωγικότητας, πρέπει να το δούμε και αυτό. Η ανεργία, βέβαια, είναι ακόμη αρκετά υψηλή, έχει μειωθεί σημαντικά, αλλά εξακολουθεί να είναι σχετικά υψηλή. Και αρκετές από τις νέες θέσεις απασχόλησης εξακολουθούν να είναι μερικής και όχι πλήρους απασχόλησης.
Υπάρχει και το θέμα της ανάκαμψης των κατά κεφαλήν εσόδων. Και υπάρχει και το θέμα της νεολαίας και των παιδιών, διότι στη διαδικασία εξυγίανσης και προσαρμογής της οικονομίας, θα πω της εξής: Είναι λιγάκι παράδοξο αυτό που συμβαίνει. Διότι οι ηλικιωμένοι με τις συντάξεις τους ενδεχομένως να υπέφεραν λιγότερο κατά τη διαδικασία προσαρμογής, γιατί αυτοί είχαν κάποιο εισόδημα, είχαν τη σύνταξή τους. Ενώ υπήρξαν άλλοι που έχασαν τη δουλειά τους και τώρα τα παιδιά υφίστανται και τις συνέπειες των ανέργων γονέων. Άρα, η οικονομική ανάκαμψη πρέπει να επεκταθεί στο σύνολο της κοινωνίας. Και όπως πολύ σωστά είπε και ο κύριος Πρωθυπουργός, πρέπει να είναι δίκαιη ανάπτυξη, χωρίς αποκλεισμούς, να αφορά όλους όσοι εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία.
Υπάρχει το θέμα, του πώς θα υλοποιηθεί αυτή η δίκαιη και μακροπρόθεσμη και βιώσιμη ανάπτυξη. Σημασία έχει, όμως, να εστιάσει κανείς και σε άλλα θέματα που αναφέρονται στην Έκθεσή μας. Πρέπει και αυτά να αντιμετωπιστούν. Τώρα, συγκεκριμένα, έχετε δρομολογήσει μία στρατηγική εθνικής ανάπτυξης. Αυτή η στρατηγική εθνικής ανάπτυξης καταδεικνύει, ότι υπάρχει το αύριο, το μεθαύριο. Το θέμα δεν είναι να κοιτά κανείς μόνον το παρελθόν. Αυτή η εθνική στρατηγική ανάπτυξης είναι κάτι το οποίο αφορά στην εξισορρόπηση της ανάπτυξης, εξισορρόπηση της δίκαιης ανάπτυξης, της βιωσιμότητας. Εμείς, λοιπόν, με μεγάλη μας χαρά να συνεργαστούμε με εσάς αλλά και για εσάς, για να στηρίξουμε αυτή την εθνική στρατηγική ανάπτυξης. Και πιστεύουμε, ότι υπάρχουν και κάποιοι παράλληλοι δρόμοι. Αναφέρθηκα στη βιωσιμότητα του χρέους. Ας δούμε, τι ακριβώς συνέβη με το ελληνικό χρέος. Κατά πρώτον, το χρέος δεν αυξήθηκε. Αν είχαμε μία συγκεκριμένη τροχιά, θα μπορούσαμε να καταδείξουμε πού ακριβώς σταμάτησε και σιγά – σιγά αρχίζει να μειούται. Αυτό είναι πολύ καλό, θετικό σε σχέση με την ταχύτητα. Αυτό που ενδιαφέρει, είναι βέβαια, να μειωθεί με τη μεγαλύτερη ταχύτητα. Για να μειωθεί το χρέος στο σωστό ποσοστό, ως ποσοστό του ΑΕΠ – βεβαίως να μειωθεί το χρέος, αλλά να αυξηθεί και το ΑΕΠ. Αυτές οι δύο παράλληλες εξελίξεις. Και παράλληλα μεταρρυθμίσεις, και πάλι μεταρρυθμίσεις. Οι μεταρρυθμίσεις είναι εκείνες που θα βοηθήσουν σε όλη αυτή τη διαδικασία.
Αυτό που έχετε στα χέρια σας είναι ένα PowerPoint της Έκθεσης. Η Έκθεση στο σύνολό της υπάρχει στο διαδίκτυο. Εκείνο που έχει σημασία, επαναλαμβάνω, είναι ότι οι μεταρρυθμίσεις πρέπει οπωσδήποτε να συνεχιστούν. Και βεβαίως και έχουμε έναν εντυπωσιακό κατάλογο στα χέρια μας και αγαπητοί φίλοι, από τα μέσα ενημέρωσης, βοηθήστε μας και εσείς, έτσι ώστε όλα αυτά να τα επικοινωνήσουμε στον υπόλοιπο κόσμο. Γιατί ενδεχομένως ο υπόλοιπος κόσμος να μην γνωρίζει, ότι στην Ελλάδα υλοποιήθηκε ένα από τα πλέον φιλόδοξα προγράμματα μεταρρυθμίσεων του κόσμου. Σας ζητάμε, λοιπόν, σας παρακαλούμε, να μας βοηθήσετε να το επικοινωνήσουμε αυτό προς τα έξω, γιατί αυτά τα στοιχεία είναι αντικειμενικά, δεν είναι προθέσεις, έχουν ήδη υλοποιηθεί και εμείς ως ΟΟΣΑ πιστοποιούμε αυτές τις αλλαγές και αυτά τα στοιχεία. Είναι σημαντικό, διότι θα αντιδράσουν και οι αγορές και οι επενδυτές και δεν είμαστε πάντα, εμείς, εκείνοι που μπορούμε να τα επικοινωνήσουμε όλα αυτά με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο προς τα έξω. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να γίνουν όλα αυτά γνωστά.
Αυτό ήταν το ένα. Το δεύτερο: 3,5% το πλεόνασμα, το είχαμε διαπραγματευθεί αυτό, αλλά το έχετε ήδη ξεπεράσει, έχετε φτάσει στο 4%, ίσως και πάνω από το 4%. Αλλά η ανάπτυξη είναι ακόμα στο 1,4%. Φέτος, ήταν. Για φέτος προβλέπεται 2% για την επόμενη χρονιά, 2,3%. Αυτό λοιπόν σημαίνει, ότι ενδεχομένως – και αυτό προκύπτει από τα στοιχεία – ενδεχομένως να μπορέσετε να έχετε ακόμα μεγαλύτερο πρωτογενές πλεόνασμα, να ξεπεράσει το 3,5%. Και γνωρίζουμε, βέβαια, ότι αυτό δεν υπάρχει ως αίτημα, δεν έχει γίνει καν αντικείμενο διαπραγματεύσεων, αλλά σημαίνει ότι βρισκόμαστε σε μία κατάσταση, όπου η ανάπτυξη θα υποτιμάται στα στοιχεία. Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να έχουμε ακόμα μεγαλύτερη ανάπτυξη στην Ελλάδα. Βεβαίως, δεν χρειάζεται κάτι τέτοιο, αλλά βλέπουμε, ότι υπάρχει ένας συνδυασμός με αρκετά περιορισμένη ανάπτυξη, φτάσατε στο πλεόνασμα του 3,5% μέχρι και 4%. Με μεγαλύτερη ανάπτυξη, θα τα καταφέρετε ακόμα καλύτερα, που σημαίνει ότι μακροπρόθεσμα ενδεχομένως, θα έχουμε φτάσει σε ένα πιο βιώσιμο επίπεδο βιωσιμότητας, να το πω χαρακτηριστικά. Και αυτά δείχνουν, το τι ακριβώς επιτύχατε. Επιτύχατε, να αναδιανείμετε τους πόρους, μερικές φορές αυτό ήταν δύσκολο, άλλες πάλι ήταν επώδυνο, τώρα όμως ήσαστε στην πλατφόρμα εκτόξευσης, όπως συμβαίνει με την εκτόξευση πυραύλων, όταν αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση, 9,8,7… Να, λοιπόν, τώρα ήσαστε σε πολύ καλύτερη κατάσταση, γιατί ήσαστε έτοιμοι να εκτοξευτείτε.
Θέλω να πω και κάτι άλλο. Αφορά στην υποστήριξη για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και στο θέμα αντιμετώπισης της ένδειας και των φτωχών ανθρώπων. Έχουμε κάνει μετρήσεις σχετικά με τις ανάγκες αρκετών Ελλήνων πολιτών, οι οποίοι σήμερα πραγματικά χρειάζονται υποστήριξη. Θα υπάρξει περισσότερος χώρος για υποστήριξη προς αυτούς, δηλαδή, με την ανακατανομή των πόρων, αλλά ας δούμε πως μπορεί κανείς να βοηθήσει, παραδείγματος χάριν, τους νέους. Τους νέους δεν τους υποστηρίζει κανείς μόνον διοχετεύοντάς τους κάποια χρήματα. Αλλά βοηθώντας τους να αποκτήσουν δεξιότητες. Με την απόκτηση δεξιοτήτων, οι νέοι αυτοί θα έχουν περισσότερες δυνατότητες στο μέλλον που θα είναι κυρίως ψηφιακό. Πώς μπορούν, λοιπόν, να προετοιμαστούν οι νέοι για το ψηφιακό μέλλον; Αυτό δεν αφορά μόνον τους έφηβους, αλλά ακόμα και τα πιο μικρά παιδιά και τις γυναίκες και τους πιο ηλικιωμένους, το σύνολο, δηλαδή, της κοινωνίας στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας το γεγονός, ότι πρέπει να υπάρξουν περισσότεροι πόροι, γιατί εμφανίζεται και το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού.
Κύριε Πρωθυπουργέ, επιτρέψτε μου να πω στους φίλους μας, στους εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης, ότι είχαμε μία πολύ καλή συνεργασία, μιλήσαμε για όλους τους τομείς της ανάπτυξης. Οι επικεφαλής, που είναι οι επικεφαλής του γραφείου που βρίσκεται, εδώ, στην Ελλάδα ήταν εκείνοι οι οποίοι ανέλαβαν, όταν αναλάβατε και εσείς και εκείνοι είναι αρμόδιοι για την κατάρτιση της Έκθεσης, από κοινού με τον κ. Ράμος. Η εκπαίδευση είναι καθοριστικό στοιχείο, αλλά τώρα μιλάμε για εκπαίδευση συν επαγγελματική κατάρτιση. Μιλάμε για το θέμα των δεξιοτήτων. Αυτό που μας ενδιαφέρει, είναι η ποιότητα, το κόστος, είναι θεμελιώδη θέματα αυτά και αυτά αφορούν το σύνολο της ελληνικής Επικράτειας. Διότι το θέμα είναι, ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε μόνον την Αθήνα, μόνον την Θεσσαλονίκη. Πρέπει να υπάρχει κάποια διαφοροποίηση. Και υπάρχει, όπως είπαμε, το θέμα των επενδύσεων. Έχουν μειωθεί οι επενδύσεις, το θέμα είναι να ενισχυθούν οι επενδύσεις. Σημαντικό είναι και το θέμα των διαρθρωτικών αλλαγών. Επ’ αυτού πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη, καλές πολιτικές έτσι ώστε να ανατραπεί η κατάσταση, να προκύψουν δημοσιονομικά αποτελέσματα και με τη βοήθεια των φίλων μας, να εξεταστεί το θέμα του χρέους.
Κύριε Πρωθυπουργέ, υπάρχει βεβαίως και το θέμα του τραπεζικού συστήματος, των κόκκινων δανείων των μη εξυπηρετούμενων και αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν. Θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε επ’ αυτού. Σήμερα ήθελα να σας πω, ότι αυτό που μεταφέρουμε, είναι ένα μήνυμα ελπίδας, ένα μήνυμα επιτευγμάτων, μετά από αυτές τις εργώδεις, όπως τις χαρακτηρίσατε και εσείς, προσπάθειες του ελληνικού λαού. Και αυτό που μπορούμε να πούμε σήμερα είναι, να, περνάμε πλέον στην επόμενη φάση, στη φάση της δίκαιης ανάπτυξης.
ΑΛΕΞΙΑ ΚΕΦΑΛΑ (FIGARO): Είπατε, κύριε Πρωθυπουργέ, ότι ήταν αναγκαίες, αλλά και πολύ δύσκολες οι μεταρρυθμίσεις. Ο κύριος Γκουρία είπε ότι είναι η Ελλάδα που έχει κάνει τις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις στον κόσμο, ότι τις υιοθέτησε, δηλαδή, αλλά πρέπει να γίνουν κι άλλες. Είναι η ερώτηση και για τους δυο σας. Πώς θα ξεχωρίσετε, από εδώ και στο εξής, τη λέξη μεταρρύθμιση από τη λέξη λιτότητα;
ΤΣΙΠΡΑΣ: Είναι πολύ ενδιαφέρον το ερώτημά σας. Είναι ενδιαφέρον το ερώτημά σας διότι μέχρι να αναλάβουμε την διακυβέρνηση πριν από τρία και πλέον χρόνια, στη συνείδηση των Ελλήνων πολιτών, η λέξη μεταρρύθμιση ήταν ταυτόσημη, δυστυχώς, με τη λέξη λιτότητα, περικοπές, μειώσεις μισθών και συντάξεων. Διότι τα δύο πρώτα προγράμματα προσαρμογής, ενώ θα έπρεπε από την αρχή να εντοπίσουν ότι μία από τις βασικές αιτίες που η ελληνική οικονομία βρέθηκε εκτροχιασμένη ήταν οι δομικές της αδυναμίες, επέλεξαν να προχωρήσουν σε μία πρωτοφανούς έκτασης δημοσιονομική προσαρμογή, που είχε ως αποτέλεσμα από το 2010 έως το τέλος του 2014, η χώρα να χάσει το 25% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντός (ΑΕΠ) της, οι μισθοί και οι συντάξεις να κοπούν κατά σχεδόν 40%, η ανεργία να εκτοξευθεί στο 27% και αποτέλεσμα να μην έχουμε. Βρεθήκαμε, λοιπόν, εμείς το 2015 σε εκείνη την πρώτη συνάντηση που είχα με τον Άνχελ Γκουρία, εδώ σ’ αυτό το γραφείο, μπροστά σε ένα παράδοξο: Η χώρα να έχει προβεί στις πιο σκληρές περικοπές, στις πιο σκληρές προσαρμογές λιτότητας, που είχε ποτέ προχωρήσει ευρωπαϊκή χώρα, χωρίς, όμως, ταυτόχρονα να έχει κάνει κανένα ουσιαστικό βήμα προς τα μπροστά σε μια σειρά από δομικά προβλήματα, που αφορούσαν τη δημόσια διοίκηση, το φορολογικό σύστημα, την απονομή δικαιοσύνης. Δομικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες με μεγάλη –αν θέλετε- επιμονή προσεγγίσαμε, μαζί και με τη βοήθεια του ΟΟΣΑ, το επόμενο διάστημα, και σήμερα πιστεύουμε ότι είναι ένας από τους λόγους, μια από τις βασικές αιτίες, που μας έχουν οδηγήσει σε ένα πολύ καλύτερο σημείο, ώστε να προσδοκούμε ένα καλύτερο μέλλον για την ελληνική οικονομία, αλλά και για την ελληνική κοινωνία.
Άρα, λοιπόν, εμείς από εδώ και στο εξής, θέτουμε ως βασικό στόχο σε συνεργασία, βεβαίως, με τους εταίρους μας και με τον ΟΟΣΑ, να αποσυνδέσουμε την έννοια της μεταρρύθμισης από την έννοια της λιτότητας. Ήδη, η δημοσιονομική προσαρμογή που έχει πετύχει η χώρα, είναι η μεγαλύτερη στη σύγχρονη ιστορία της Ε.Ε., θα έλεγα εγώ. Στη σύγχρονη μεταπολεμική ιστορία, θα έλεγα εγώ, όχι στη σύγχρονη ιστορία γενικά. Δεν χρειάζεται επιπλέον λιτότητα. Αυτό που χρειάζεται είναι να δώσουμε ώθηση στην ανάπτυξη και να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για δίκαιη ανάπτυξη, δηλαδή για ανάπτυξη με κοινωνική δικαιοσύνη. Να μπορέσουμε να μειώσουμε τις κοινωνικές ανισότητες, να μπορέσουμε με μεγαλύτερη ταχύτητα να επουλώσουμε τις μεγάλες κοινωνικές πληγές, που άνοιξε η κρίση και η προσπάθεια αντιμετώπισής της με μια πρωτοφανή σε μέγεθος δημοσιονομική προσαρμογή. Αυτός είναι ο στόχος μας και σε αυτό το στόχο πάνω θα επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας στο επόμενο διάστημα.
ΓΚΟΥΡΙΑ: Αγαπητοί φίλοι, εγώ θα ήθελα να πω λίγα λόγια και να πω ότι η εκπαίδευση, οι δεξιότητες, νομίζω ότι τις ανέφερα τις δεξιότητες προηγουμένως, δεν τις ανέφερα; Γιατί φοβήθηκα μήπως ξέχασα να αναφέρω τις δεξιότητες. Μετά, η υγεία, θέματα υγείας, που σημαίνει την υγειονομική κάλυψη, την ποιότητα, το κόστος. Η Ελλάδα πρέπει να διερωτηθεί κατά πόσο κάνει πλήρη εκμετάλλευση των πόρων που έχει για την Παιδεία ή για την Υγεία. Τα νοσοκομεία καλύπτουν τις προσδοκίες; Είναι καλής ποιότητας όλοι όσοι βρίσκονται στο σύστημα, κάνουν τη βέλτιστη χρήση του διατιθέμενου χρήματος; Κάθε ευρώ για την αγορά φαρμάκων π.χ., κάθε ευρώ για την αγορά εξοπλισμού, κάθε ευρώ για τη βελτίωση της υγειονομικής κάλυψης, πρέπει πράγματι να επιφέρει και το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Συμβαίνει αυτό ή το θέμα της γραφειοκρατίας, πώς μπορούμε να καταργήσουμε την γραφειοκρατία; Το κράτος έχει τη δυνατότητα να ελέγχει καταχρήσεις από πλευράς εκείνων που έχουν την περισσότερη εξουσία; Πώς μπορεί κανείς να ελέγξει τα μονοπώλια, τα ολιγοπώλια, όλες αυτές τις εξελίξεις και τις εκφάνσεις της σημερινής κοινωνίας; Η δημόσια διοίκηση, ναι πράγματι, να μειωθεί ο αριθμός, αλλά και να βελτιωθεί και η ποιότητα. Πώς μπορεί κανείς να κάνει χρήση των ψηφιακών δυνατοτήτων; Ή ο ανταγωνισμός, περισσότερος ανταγωνισμός, μεγαλύτερος ανταγωνισμός, διότι ο ανταγωνισμός οδηγεί σε βελτίωση της παραγωγικότητας και, παράλληλα, βοηθάει και τον καταναλωτή, έτσι ώστε ο καταναλωτής να γίνει ο κυρίαρχος του παιχνιδιού. Γιατί πλέον ο καταναλωτής έχει στη διάθεσή του περισσότερες ευκαιρίες και πρόσβαση σε καλύτερη ποιότητα με χαμηλότερες τιμές. Ας δούμε λιγάκι το δημοσιονομικό σύστημα, ας δούμε λιγάκι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Και μετά, μπορεί να επιλυθεί το δημοσιονομικό θέμα, έτσι ώστε να παραμείνετε μια ισχυρή κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης. Σήμερα, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν λαμβάνουν τα δάνεια που χρειάζονται γιατί, δυστυχώς, πρέπει να εκκαθαριστούν κάποιες τράπεζες, ίσως και κάποιες εταιρείες. Ζόμπι εταιρείες τις αποκαλούμε εμείς. Αυτές παραμένουν τεχνητά στη ζωή.
Έρευνα και ανάπτυξη. Τι δαπανάει η Ελλάδα για την έρευνα και την ανάπτυξη; Οι ιδιωτικές εταιρείες στην Ελλάδα, τι δαπανούν αυτές για έρευνα και ανάπτυξη; Από κοινού, βέβαια, με το κράτος. Γιατί π.χ. σε χώρες όπως η Κορέα δαπανάται το 4%, εδώ πολύ μικρότερο το ποσοστό. Εδώ πρέπει να υπάρξει μια βελτίωση. Ή το θέμα της ευελιξίας στην αγορά εργασίας. Αλλά και ευελιξία στην αγορά των προϊόντων. Η δικαιοσύνη, η διαφάνεια. Τι ακριβώς συμβαίνει με τον αγώνα κατά της διαφθοράς; Ας διασφαλιστεί ότι μπορεί να εξαφανιστεί η διαφθορά, όχι μόνο γιατί κοστίζει στο κράτος, αλλά και διότι φαλκιδεύει την εμπιστοσύνη των πολιτών έναντι του κράτους και των θεσμών που υπάρχουν εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αν συνεχιστεί, λοιπόν, ο αγώνας κατά της διαφθοράς που έχει ξεκινήσει η κυβέρνηση. Εμείς είμαστε εξειδικευμένοι σε αυτούς τους τομείς. Με την πάροδο των ετών, έχουμε εξοικειωθεί με καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπιστούν όλα αυτά τα προβλήματα και έχουμε προτείνει στον κύριο Πρωθυπουργό ότι θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε μαζί του. Πώς μπορεί κανείς να βελτιώσει το επιχειρηματικό κλίμα; Πράγματι, πρέπει να προσελκυστούν ξένες επενδύσεις, πρέπει να βελτιωθεί το γενικότερο επιχειρηματικό κλίμα.
Τι γίνεται με τις γυναίκες; Με την ισότητα των δύο φύλων; Την αντιμετώπιση της ανισότητας. Κέντρα υποδοχής παιδιών για όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ο Πρωθυπουργός με ενημέρωσε ότι προετοιμάζονται τέτοιου είδους κέντρα. Ολοήμερα κέντρα για να μπορούν οι γυναίκες να εργάζονται. Να μπορούν οι γυναίκες να έχουν και μωρά, και να είναι και αφεντικά. Τέτοιες διατυπώσεις, έγραψα ένα βιβλίο πριν από περίπου δέκα χρόνια, είναι σημαντικό να υπάρχουν ολοήμερα κέντρα υποδοχής βρεφών και παιδιών. Η Ιαπωνία, η Γερμανία π.χ. άλλαξαν. Παλαιότερα, δεν είχαν αρκετά τέτοιου είδους ολοήμερα κέντρα για παιδιά και βρέφη. Άλλαξαν όμως και τώρα δίνεται η δυνατότητα σε πολλά παιδιά, δύο τριών ετών να πηγαίνουν σε αυτά τα κέντρα και να παραμένουν εκεί για ολόκληρη την μέρα. Αυτά δεν έχουν άμεση σχέση με τον Προϋπολογισμό. Είναι μικρή η σχέση, αν θέλετε. Είναι θέματα εθνικής πολιτικής. Βεβαίως και κοστίζουν κάποια χρήματα, αλλά είναι ίσως και ένας καλύτερος τρόπος για την κατανομή και τον επιμερισμό των χρημάτων. Γιατί με τέτοιου είδους παρεμβάσεις θα βελτιώσει κανείς την εμπιστοσύνη και αυτό ισχύει για την Γαλλία, την Γερμανία, τις Η.Π.Α., το Μεξικό, την Τουρκία και βεβαίως, ισχύει και για την Ελλάδα.
Πρέπει, λοιπόν, να διερωτηθεί κανείς ότι φτάσαμε στο τέλος των μεταρρυθμίσεων; Μα ποτέ δεν φτάνει κανείς στο τέλος των μεταρρυθμίσεων. Πάντα, είναι απαραίτητο να υπάρχουν μεταρρυθμίσεις. Μεταρρυθμίσεις των μεταρρυθμίσεων. Το είπα και εδώ, σε αυτό το χώρο, μεταρρυθμίζονται οι μεταρρυθμίσεις, γιατί αλλάζει ο κόσμος, γιατί η Ελλάδα αλλάζει. Πρέπει, λοιπόν, να δει κανείς πριν από δύο, τρία, τέσσερα, πέντε χρόνια, τι ήταν τα νομοσχέδια και οι νόμοι; Σήμερα, είναι τα πράγματα διαφορετικά. Άρα, θα πρέπει να υπάρξει και κάποια αλλαγή. Αυτό που, κατ’ ουσίαν, λέμε είναι συνέχεια στις μεταρρυθμίσεις. Οι μεταρρυθμίσεις χρειάζονται χρόνο για να αποδώσουν αποτελέσματα. Ας δώσει, λοιπόν, κανείς στις μεταρρυθμίσεις τον απαραίτητο χρόνο. Ας αφήσει τις μεταρρυθμίσεις να αποδώσουν αποτελέσματα και με την πάροδο του χρόνου η προσπάθεια πρέπει να είναι να σταθεροποιηθούν τα αποτελέσματα και να συνεχιστεί η μεταρρυθμιστική διαδικασία. Γιατί, όπως σας είπα, αυτή εξελίσσεται στο διηνεκές. Όλα αυτά δεν έχουν σχέση με τη λιτότητα, αλλά με την επόμενη φάση της ανάπτυξης.
ΚΩΣΤΑΣ ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ (ΕΡΤ1): Κύριε Γενικέ, στην έκθεσή σας παρουσιάζετε σειρά θετικών στοιχείων για την ελληνική οικονομία. Το ζητούμενο, όμως, είναι να μην ευημερούν μόνο οι αριθμοί, αλλά και οι άνθρωποι. Ο ελληνικός λαός έχει βιώσει μία απίστευτη οκταετή κρίση. Θα ήθελα, λοιπόν, το μήνυμά σας για την επόμενη ημέρα της εξόδου από τα μνημόνια. Την επόμενη ημέρα της καθαρής εξόδου, έτσι όπως την περιγράφει η ελληνική κυβέρνηση.
ΓΚΟΥΡΙΑ: Η τελευταία μέρα του προγράμματος και η πρώτη μέρα έξω από το πρόγραμμα, οι δύο αυτές ημέρες, ελάχιστα λεπτά απέχουν η μία από την άλλη. Η Ελλάδα είναι αυτή που θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και θα αντιμετωπίσει το στόχο, που θα είναι η καλύτερη, η πιο ουσιαστική ευημερία για τον ελληνικό λαό. Με πεφωτισμένη ηγεσία και κύριε Πρωθυπουργέ, θέλω να πιστεύω ότι με την υποστήριξη των φίλων σας, προσβλέπουμε, λοιπόν, στην επόμενη φάση, προσβλέπουμε σε μία διαφορετική μορφή προσπαθειών. Πλέον, δεν εξετάζουμε το κατά πόσον υπάρχει πλεόνασμα, τι γίνεται ακριβώς με τα έσοδα, τις δαπάνες. Έχουμε προσηλωμένο το βλέμμα στο 2022 και εν τω μεταξύ, μην ξεχνάμε ότι υπάρχει ένα σημαντικό πλεόνασμα, αλλά θέλουμε και να ελπίζουμε ότι θα μειωθεί το χρέος και θα μειωθεί και το ποσοστό χρέους ως προς το ΑΕΠ. Και τα δύο θα συμβούν. Θα μειωθεί το χρέος, ήδη είναι σταθερό. Θα αυξηθεί το ΑΕΠ και οι οίκοι αξιολόγησης θα προβούν στις αξιολογήσεις τους. Μπορείτε να χρηματοδοτήσετε το χρέος πιο φθηνά, στο πλαίσιο, βεβαίως, της αυξανόμενης ροής επενδύσεων στην Ελλάδα. Μιλάμε, λοιπόν, για μία περίπλοκη κατάσταση, αλλά και πολύ ελπιδοφόρα. Είναι ένας συντονισμός πολιτικών που μπορούν να αποδώσουν και να δικαιώσουν όλους εκείνους που συνέβαλλαν στο ιδιαίτερα θετικό αποτέλεσμα. Και τώρα θέλω να πω ότι πολλοί πρέπει να αισθάνονται ότι θα αρχίσουν να δικαιώνονται από όλα αυτά που προσέφεραν. Αυτό είναι απόλυτα δικαιολογημένο. Τώρα, λοιπόν, είναι δυνατόν να υπάρξει ανταπόδοση. Ανταπόδοση σε αυτές τις πολύ σημαντικές προσπάθειες που κατέβαλλε ο ελληνικός λαός.
